Ο Άγιος Νικόλαος ( Άγιος όπως συνηθίζεται να αποκαλείται απο τους περισσότερους Κρητικούς), είναι η πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου και βρίσκεται στη βόρεια ακτογραμμή της Κρήτης, στη Δυτική πλευρά του κόλπου του Μεραμβέλλου. Η ονομασία του προήλθε από το βυζαντινό εκκλησάκι που βρίσκεται στον όρμο Αγίου Νικολάου. Παλαιότερη γνωστή ονομασία, Μαντράκι, καθώς υπήρχαν πολλές μάντρες με κατσίκια που ξεχειμώνιαζαν. Άλλη γνωστή ονομασία κι αυτή που ακόμα χρησιμοποιούν οι κάτοικοι των γύρω χωριών, Γιαλός.
Ο Άγιος Νικόλαος είναι έδρα του Δήμου Αγίου Νικολάου. Από το έτος 2000, λόγω του σχεδίου Καποδίστρια, στο Δήμο Αγίου Νικολάου συγχωνεύθηκαν οι κοινότητες Κριτσάς, Ελούντας, Λιμνών, Καλού Χωριού, Βρουχά, Σκινιά, Λούμα, Ζενίων, Έξω Ποτάμων, Κρούστα, Έξω Λακωνίων, Μέσα Λακωνίων και Πρίνας. Από το έτος 2011 κι έπειτα από το νόμο Καλλικράτη , στο δήμο Αγίου Νικολάου συγχωνεύθηκαν ο δήμος Νεαπόλεως και η κοινότητα Βραχασίου.
Η οικονομία της περιοχής βασίζεται στον τουρισμό, στην καλλιέργεια ελιάς και στη μη σταυλισμένη κτηνοτροφία. Οι μόνιμοι κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ήταν 19.593 . Χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης οι πολλές παραλίες της, οι οποίες κάθε χρόνο πιστοποιούνται για την καθαριότητα και τις παροχές τους.
Αρχαιότητα
Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Λατούς προς Καμάρα, επίνειο της Λατούς Ετέρας (σημαντική ορεινή πόλη των Δωριέων, 3,5 χιλιόμετρα βόρεια της Κριτσάς). Οι δύο πόλεις αποτελούσαν μια διοικητική ενότητα τον 3ο Π.Χ αιώνα , λάτρευαν την ίδια θεότητα, την Ειλειθυία, προστάτιδα των τοκετών κι είχαν ενιαία νομίσματα που από το ένα μέρος εικόνιζαν την Ειλειθυία ή την Άρτεμη κι από το άλλο τον Ερμή με τη λέξη ΛΑΤΙΩΝ. Οι πολίτες της Λατούς προς Καμάρα ονόμαζαν τους εαυτούς τους Καμαρίτες.
Η Λατώ προς Καμάρα, ως λιμάνι, αναπτύχθηκε την περίοδο αυτή πληθυσμιακά και οικονομικά ενώ αντίθετα η Λατώ άρχισε να φθίνει. Από την περίοδο αυτή έχουν ανεβρεθεί αγάλματα, επιγραφές και πολλοί τάφοι στην περιοχή του ποταμού. Τα κτερίσματα των τάφων αρκετά από τα οποία είναι ενδιαφέροντα, εκτίθενται στο αρχαιολογικό Μουσείο.
Την πρώτη Βυζαντινή περίοδο εξακολουθούσε να υπάρχει ως αξιόλογη πόλη , η Επισκοπή Καμάρας , όπως αναφέρεται στο Συνέκδημο από τον Ιεροκλή.
Ενετικοί χρόνοι
Στις αρχές του 13ου αιώνα, ίσως το 1206, κατασκευάστηκε στο ύψωμα όπου σήμερα είναι η νομαρχία ένα φρούριο, πιθανών από το Γενοβέζο Ενρίκο Πεσκατόρε. Το φρούριο ονομάστηκε Μιραμπέλλο και έδωσε το όνομά του στην επαρχία Μιραμπέλου και στον κόλπο. Το φρούριο καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό το 1303, αλλά οι Βενετοί το ανακατασκεύασαν. Το 1374 αναφέρεται ως Castro Mirabelli και διέθετε αποθήκη αλατιού από τις αλυκές της Ελούντας, το οποίο στη συνέχεια εξαγόταν στην Ευρώπη. Το φρούριο εγκαταλήφθηκε και έγινε αποθήκη όταν σταμάτησαν οι επαναστάσεις εναντίον των Βενετών.
Το φρούριο Μιραμπέλου καταστράφηκε το 1537 από Τούρκους πειρατές, αλλά ανακατασκευάστηκε σε σχέδιο του Μικέλε Σαμιτσέλι. Γύρω από το φρούριο αναπτύχθηκε οικισμός (βούργος). Στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ97) ο οικισμός αναφέρεται ως Mirabello proprio με 753 κατοίκους, κυρίως ψαράδες. Το 1630 αναφέρεται από το Βασιλικάτα ως Μιράμπελο Καστέλο και ότι στα ελληνικά ο οικισμός λεγόταν Βουλισμένη, από τη λίμνη.
Το 1646, κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κρητικού Πολέμου, ο φρούραρχος Κολονέλο Μπαλντέλα παρέδωσε αμέσως το φρούριο στους Τούρκους που το περικύκλωσαν. Αυτή η πράξη θεωρήθηκε προδοσία και ο Μπαλντέλα κρεμάστηκε. Οι Βενετοί ανακατέλαβαν το φρούριο, αλλά επειδή δεν μπορούσαν να το κρατήσουν στην κατοχή τους το κατέστρεψαν, αφού το φρούριο της Σπιναλόγκας κάλυπτε τις ανάγκες τους.
Το 1671 αναφέρεται στην τουρκική απογραφή ως Nefs Meranblo με 42 χαράτσια, που σημαίνει ότι κατοικούταν. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 δεν αναφέρεται και η περιοχή ήταν ακατοίκητη. Όμως το λιμάνι χρησιμοποιούταν για την εξαγωγή προιόντων της επαρχίας όπως χαρούπια. Το 1845 ο Victor Raulin αναφέρει ότι υπήρχαν 4 εκκλησίες ερειπώμενες που χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες χαρουπιών.
Σύγχρονος οικισμός
Ο σύγχρονος οικισμός δημιουργήθηκε με την επανάσταση του 1866, από κατοίκους από την Κριτσά και μερικούς από τα Σφακιά. Τα ερείπια του φρουρίου χρησιμοποιούνται ως οικοδομικά υλικά των νέων κτιρίων. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1881, όταν είχε 87 Χριστιανούς και 8 Τούρκους κατοίκους. Αρχικά ονομαζόταν Μαντράκι αλλά πήρε το όνομα Άγιος Νικόλαος από το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι του 9ου αιώνα που βρίσκεται στην χερσόνησο Αμμούδι, περίπου 2 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης. Το 1900 ο Άγιος Νικόλαος γίνεται έδρα του δήμου Κριτσάς και το 1904 μετακινήθηκε η έδρα του δήμου Λασιθίου από την Νεάπολη στον Άγιο Νικόλαο.
Το 1928 ο Άγιος Νικόλαος είχε 1.124 κατοίκους και από τότε παρατηρείται συνεχής αύξηση του πληθυσμού: 2.481 (1940), 3.167 (1951), 3.709 (1961), 5.002 (1971), 8.130 (1981). Παράλληλα αναδείχθηκε σε σημαντικό τουριστικό προορισμό.
Σύγχρονος οικισμός
Ο σύγχρονος οικισμός δημιουργήθηκε με την επανάσταση του 1866, από κατοίκους από την Κριτσά και μερικούς από τα Σφακιά. Τα ερείπια του φρουρίου χρησιμοποιούνται ως οικοδομικά υλικά των νέων κτιρίων. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1881, όταν είχε 87 Χριστιανούς και 8 Τούρκους κατοίκους. Αρχικά ονομαζόταν Μαντράκι αλλά πήρε το όνομα Άγιος Νικόλαος από το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι του 9ου αιώνα που βρίσκεται στην χερσόνησο Αμμούδι, περίπου 2 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης. Το 1900 ο Άγιος Νικόλαος γίνεται έδρα του δήμου Κριτσάς και το 1904 μετακινήθηκε η έδρα του δήμου Λασιθίου από την Νεάπολη στον Άγιο Νικόλαο.
Το 1928 ο Άγιος Νικόλαος είχε 1.124 κατοίκους και από τότε παρατηρείται συνεχής αύξηση του πληθυσμού: 2.481 (1940), 3.167 (1951), 3.709 (1961), 5.002 (1971), 8.130 (1981). Παράλληλα αναδείχθηκε σε σημαντικό τουριστικό προορισμό.
Η Λίμνη Βουλισμένη
H Λίμνη Βουλισμένη ( 'Λίμνη' για τους Αγιονικολιώτες) είναι μια μικρή λιμνοθάλασσα στο κέντρο της πόλης. Η λίμνη συνδέεται με το λιμάνι της πόλης με ένα κανάλι που ανοίχθηκε το 1870. Πολλοί αρχαίοι μύθοι αναφέρουν τη Λίμνη, οι αρχαιότεροι από τους οποίους θέλουν τις θεές Αθηνά και Άρτεμη να λούζονται σε αυτή. Με τη Λίμνη συνδέονται δύο αστικοί μύθοι, ότι δεν υπάρχει πυθμένας, και ότι η Λίμνη συνδέεται με το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Ο τελευταίος μύθος στηρίζεται στο ότι κατά την τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου, τα νερά της Λίμνης φούσκωσαν και πλημμύρισαν τις γύρω από αυτήν αποθήκες. Στον πυθμένα της λίμνης υπάρχει πολεμικό υλικό που εγκαταλείφθηκε από τους Γερμανούς στρατιώτες προτού αποχωρήσουν στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.
Αξιοθέατα
Ένα πάρκο με πεύκα και αλμυρίκια πάνω από τη Λίμνη προσφέρει πανοραμική θέα της πόλης. Από το πάρκο αυτό ξεκινά ένα πετρόχτιστο μονοπάτι, ελίσσεται ανάμεσα στα δένδρα και καταλήγει στη Νότια πλευρά της Λίμνης, εκεί όπου δένουν μικρά σκάφη αλιείας.
Η Σπιναλόγκα, οχυρωμένο νησί το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως λεπροκομείο. Πλέον κάποια από τα κτίρια και σπίτια της σώζονται ως αρχαιολογικοί χώροι και υπάρχουν τουριστικά γραφεία που μεταφέρουν τους τουρίστες με βάρκα στο νησί από την Ελούντα και εκεί γίνετε η ξενάγηση τους στα συγκεκριμένα σημεία του νησιού που επιτρέπετε η πρόσβαση.
Η Μαρίνα του Δήμου Αγίου Νικολάου όπου διοργανώνονται ιστιοπλοϊκοί αγώνες.
Το κέρας της Αμάλθειας, ένα γλυπτό που έχει κατασκευασθεί από τους ντόπιους, αναγνωρισμένους καλλιτέχνες αδελφούς Σωτηριάδη, έχει στηθεί σε ένα πετρόχτιστο αίθριο παραθίν αλός, έτσι ώστε να έχει φόντο τον κόλπο του Μεραμβέλου και το νησάκι των Αγίων Πάντων.
Η πλατεία Νεάρχου,όπως ονομάζεται η παλαιότερη πλατεία ΚΤΕΛ, είναι σχεδιασμένη με ψηφιδωτά θαλάσσια μοτίβα, από την αρχιτέκτονα Μάρω Δαγιάντη.
Οι σκάλες της πόλης είναι αρκετά ενδιαφέρουσες. Καθώς η πόλη είναι κτισμένη σε λόφους οι σκάλες είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της, με αρκετους αρχιτέκτονες της περιοχής να έχουν σχεδιάσει από μια.
Η Κιτροπλατεία, μια πλατεία με μικρή παραλία, από την οποία ξεκινάει πετρόχτιστος πεζόδρομος που ακολουθεί την ακτογραμμή και καταλήγει στη Μαρίνα. Το όνομά της προέρχεται από το εμπόριο των κίτρων καθώς από αυτήν την παραλία κι εξαιτίας του βάθους της, μπορούσαν να φορτώσουν τα εμπορικά καΐκια προτού ακόμα η πόλη αποκτήσει λιμάνι.
Ο λόφος του Αγίου Χαραλάμπους , δίπλα στην ομώνυμη εκκλησία ένα αλσύλλιο από πεύκα με μια παλιά υδατοδεξαμενή στην οροφή της οποίας φύονται δύο πεύκα. Από το λόφο έχει κανείς πανοραμική θέα της πόλης και του κόλπου.
Τα νησάκια Αγίων Πάντων και Φάρου, είναι ένα παράδειγμα στην Φυσική Ιστορία καθώς ενώ απέχουν ελάχιστα μέτρα το ένα από το άλλο τα είδη της πανίδας και χλωρίδας που φιλοξενούν έχουν εξελιχθεί διαφορετικά Στο νησί των Αγίων Πάντων έχουν μεταφερθεί από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα κρητικοί αίγαγροι, τα Κρι Κρι, προκειμένου να διατηρηθεί καθαρό το είδος.
Σύνδεση με
Facebook