Μπραμιανά

5ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ

Μικρό χωριό 7ΚΜ, βόρεια της Ιεράπετρας σε υψόμετρο 212Μ.
Σύμφωνα με την παράδοση το χωριό πήρε την ονομασία του από μια μεγάλη αυτοφυή ελιά. Έβγαζε τουλάχιστον 10 τσουβάλια ελιές και προκαλούσε τον θαυμασμό από το μέγεθος, και κυρίως το μάκρος της. Το χωριό είναι παλιό παραδοσιακό με πρωτότυπα και αναλλοίωτα στον χρόνο σπίτια Κρητικού ρυθμού. Σε ωραίο και υγιεινό περιβάλλον, με θέα τον κατάφυτο από ελιές κάμπο, με πλούσια ιστορία και φιλόξενους ανθρώπους. Ξένοι έχουν αγοράσει σπίτια και μένουν εκεί. Εντυπωσιάζει το εσωτερικό του χωριού με τις παλιές Φάμπρικες, το σπίτι γέφυρα στο σοκάκι, η αρχιτεκτονική και η καλαισθησία του χωριού.
Σημεία αρχαίας κατοίκισης αναφέρονται από τους ντόπιους κατοίκους.
Στη θέση “Ελληνικά” νοτιοανατολικά του χωριού στο ύψωμα “Πετράς” υπάρχουν ίχνη αρχαίας Ακροπόλεως. Στη θέση επίσης “Κεφαλοβρύση” υπάρχει ανεξερεύνητο σπήλαιο όπου βρέθηκαν αρχαίοι σκελετοί και θραύσματα αγγείων. Σε αυτό το σπήλαιο κατέφευγαν οι Χριστιανοί την Τουρκοκρατία για να προφυλαχθούν γιατί η είσοδος του είναι ψηλά και είναι αθέατη από κάτω. Στην ίδια περιοχή στη θέση “Ελιών ρίζα” υπάρχουν ίχνη αρχαίων αντικειμένων οικιακής χρήσεως, γουδιά λαξευμένα στους βράχους. Φυσικές σπηλιές υπάρχουν κάτω στην θέση “Κουτσουνάρι” πάνω από το χωριό που και σε αυτές κρύβονταν οι κάτοικοι σε περίπτωση κινδύνου από επιδρομές κατακτητών και πειρατών.
Ο πύργος της Μακρυλιάς που αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές βρισκόταν το Μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου με τα 101 κελιά. Ήταν ιστορικό Μοναστήρι που σύμφωναμε την παράδοση εκεί συναθροίζονταν και κατέφευγαν οι οπλαρχηγοί της περιοχής. Θέση οχυρή με τον πύργο και τα χονδρά τείχη που προστάτευαν τους εγκλείστους της Μονής. Ο θρύλος της “Άβολης Μερθιάς” της Μυρτιάς δηλαδή, που δεν περνούσαν τα βόλια πέρα από αυτήν για να πλήξουν τους υπερασπιστές της. Στην Μονή που το καθολικό της αναστηλώθηκε, και αφιερώθηκε στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο υπήρχε η χρυσή καμπάνα. Στην περιφέρεια του χωριού στη περίοδο της τουρκοκρατίας εσυνήφθησαν πολλές μάχες και είναι καταγεγραμμένος ο ηρωισμός των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με πιο γνωστό το επεισόδιο με τον Νικόλαο Βασαρμίδη που σκότωσε τον Πιταβότυρο.
Πλούσιο χωριό, καταφύγιο των Ιεραπετριτών κατα την γερμανική κατοχή. Το 1583 είχε 187 κατοίκους με πρώτους οικιστές Μεσσελεριανούς που έχτισαν τις πρώτες καλύβες τους εκεί. Το 1951 είχε 225 κατοίκους και το 2001 απογράφεται με 120. 
Παρήγαγε λάδι, χαρούπια, δημητριακά, είχε 3 φάμπρικες, και 150 αλώνια, στα σποροχώραφα του.
Αξιοθέατο της Μακρυλιάς είναι ο τόπος κάτω από το χωριό που διακρίνονται τα πετρώματα των γεωλογικών περιόδων, απολιθώματα ζώων και ψαριών. Σήμερα γίνεται επιστημονική ερεύνα από ξένα Πανεπιστήμια και περιβαλλοντική εκπαίδευση στους φοιτητές.
Σήμερα η Μακρυλιά είναι ένα μικρό ζωντανό χωριό, οι κάτοικοι του αυξάνονται, η φυσιογνωμία του αναδεικνύεται με τις αναπαλαιώσεις των πετρόχτιστων οικιών, και δέχεται πλήθος επισκεπτών στα αξιοθέατα του. Ιστορία, παράδοση, πολιτισμός ήθη και έθιμα καλά κρατούν στην Μακρυλιά Ιεραπέτρας.

Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία στο φράγμα Μπραμιανών αποκαλύπτεται όταν κατέρχεται η στάθμη του νερού του φράγατος.