Πόρος

Ο Γαλατάς βρίσκεται απέναντι από το λιμάνι του Πόρου, στις ακτές της Πελοποννήσου και συγκεκριμένα στη νοτιοανατολική ακτή της Αργολίδας. Είναι μια πανέμορφη κωμόπολη καταπράσινη και ειδυλλιακή, με υπέροχες ακρογιαλιές. 

Στο διαδρομη της ιστορίας ο Γαλατάς ακολούθησε κοινή πορεία με τον Πόρο. 

Η Μονή Ζωοδοχού Πηγής Πόρου

βρίσκεται 4 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης του νησιού,

κτισμένη σε πευκόφυτη πλαγιά.

Ιδρύθηκε το 1720 από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιάκωβο Β', ο οποίος έπασχε από λιθίαση και θεραπεύτηκε θαυματουργικά από το νερό του αγιάσματος που υπήρχε πλησίον της Ιεράς Μονής.

Αναγνωρίζεται υπό του Πατριάρχου Κων/πόλεως Παϊσίου του Β' ως Σταυροπηγιακη το 1733.

Αργότερα, το 1798 ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' με συγγίλιον του, το οποίο φυλάσσεται εις το Αρχονταρίκι της Ι. Μονής, επικυρώνει το Πατριαρχικό έγγραφο του Πατριάρχου Παϊσίου περί του σταυροπηγίου.

Ανυπολόγιστη υπήρξε η προσφορά της Μονής κατά τον αγώνα του 1821, προσφορά οικονομική,

κοινωνική, πνευματική.

Ο πρώτος Κυβερνήτης της πατρίδος μας, Ιωάννης Καποδίστριας, καθώς επίσης και οι μεγάλoι ναυμάχοι και καπεταναίοι Μιαούλης, Τομπάζης, Αποστόλης, Μπουντούρης, Δροσινός, ελάμβαναν ακατανίκητη δύναμη από το αγαπημένο τους Μοναστήρι, επικαλούμενοι τις πρεσβείες της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής έμπροσθεν της θαυματουργού εικόνας της.

Το 1828 ιδρύεται από τον Ιωάννη Καποδίστρια στις εγκαταστάσεις της Ι. Μονής, το πρώτο ορφανοτροφείο του έθνους για τα ορφανά των πολεμιστών του αγώνα.

Στεγάστηκαν στο Μοναστήρι 180 ορφανά, των οποίων την επιμέλεια και φροντίδα ανέλαβε η Ι. Μονή.

Το 1380 ιδρύεται η πρώτη Εκκλησιαστική σχολή στην ανατολική πτέρυγα της Ι. Μονής από τον Ι. Καποδίστρια, στην οποία παρακολουθούν τα μαθήματα 15 σπουδαστές.

Το όραμα του πιστού Κυβερνήτου ήταν να αναδειχθούν μορφωμένοι κληρικοί για την ανάσταση του γένους.

Η Ι. Μονή αποτέλεσε σταθμό πνευματικού ανεφοδιασμού.

Εις αυτήν κατέφυγε το 1814 ομάδα κολυβάδων μοναχών από το Άγιο Όρος, οι οποίοι αργότερα ίδρυσαν την Μονή της Ζωοδόχου Πηγής Λογοβάρδας της Πάρου.

Εις αυτήν έβρισκαν καταφύγιο οι μοναχοί της Ι. Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους το 1821, για να διαφυλάξουν τα ιερά κειμήλια του Μοναστηριού τους και το Ιερό λέιψανο του Τίμιου Προδρόμου.

Εις αυτήν διέμεινε για 2 μήνες περίπου στις αρχές του 20ου αιώνα και ο Άγιος των χρόνων μας Άγιος Νεκτάριος καθώς και άλλες Οσιακές μορφές που με τους ιδρώτες των πνευματικών αγώνων τους και τα δάκτρυά τους άγιασαν περισσότερο το Ιερό τούτο καταφύγο.

Το καθολικό, δηλαδή ο Ναός της Ι. Μονής είναι δρομική βασιλική μετά τρούλου, με πυργοειδές κωδωνωστάσιο που εφάπτεται στο προστόον του Ναού.

Εκατέρωθεν του προστόου (προναού), υπάρχουν: οι τάφοι των Ναυάρχων, του Υδραίου Μανώλη Τομπάζη δεξιά της εισόδου, και του Ψαριανού Νικόλαου Αποστολή αριστερά.

Ο Ναός κοσμείται με περίφημο τέμπλο εξαιρετικής τεχνοτροπίας.

Κατασκευάστηκε πιθανόν στην Μικρά Ασία, έχει 5 μέτρα ύψος, είναι σκαλισμένο σε ξύλο φλαμουριάς και επιχρυσομένο.

Το μεγάλο ύψος του και η κλίση της επιφάνειάς του προς τον κυρίως Ναό, βοηθούν την καλή ακουστική του Ναού.

Δεξιά του τέμπλου βρίσκεται φιλοτεχνημένη η εφέστιος εικόνα της Μονής, η Παναγία η Ζωοδόχος Πηγή, η οποία χρονολογείται το 1650.

Πρόκειται περί θαυμάσιας και ζωηρής παραστάσεως, όπου παρατηρεί ο πιστός τα πολλά θαύματα που επετέλεσε και επιτελεί η Παναγία.

Έμπροσθεν της εικόνος υπάρχει ασημένια κανδήλα πιστοποιούσα το θαύμα που έγινε το 1990, την ευεργετική βροχή που χάρισε η Παναγία έπειτα από ικετευτική δέηση μοναχών και κληρικών.

Απέναντι της εικόνος της Ζωοδόχου Πηγής και αριστερά του τέμπλου, βρίσκεται η εικόνα του Ιταλού Ραφαήλ Τσέκολι, ιατρού και ζωγράφου (1849 έτος). Η εικόνα παριστάνει την Παναγία Βρεφοκρατούσα με σκήπτρο.

Την εικόνα αυτή χάρισε στο Μοναστήρι ο Τσέκολι ως δείγμα ευχαριστίας για το ότι η θυγατέρα του Αρτσία Τσέκολι, η οποία τελικά πέθανε το 1847, έμεινε στο Μοναστήρι για θεραπεία από την φυματίωση.

Ο Τσέκολι έχει προσδόσει χαρακτηριστικά της κόρης του στο πρόσωπο της Παναγίας και του Χριστού.

Εις το κάτω μέρος της όλης παραστάσεως της εικόνος, εικονίζεται το Μοναστήρι που περισκέπτει η Παναγία.

Θαυματουργός επίσης και μεγάλης αξίας, είναι και η μικρή εικόνα που ευρίσκεται αριστερά και πλησίον της εισόδου του Ναού, σε ξυλόγλυπτο προσκυνητάριο.

Είναι η Παναγία η Αμόλυντος, που χρονολογείται το 1590, στολισμένη με αργυρεπίχρυσο κάλυμμα.

Λέγεται και "Εύρεσις" επειδή βρέθηκε στο δάσος.

Είναι δέησις Ζωσιμά Ιερομόναχου.

Στον Δυτικό τοίχο του Ναού, ευρίσκεται ανηρτημένη εικόνα του Παντοκράτορος Χριστού, εξαιρέτου τεχνοτροπίας (1780).

Κατά την παράδοση, υπάρχουν και άλλες 2 εικόνες που είναι αφιερώματα των Ναυάρχων Βασιλείου Μπουντούρη και Ανδρέα Μιαούλη.

Λέγεται ότι ο Μιαούλης είχε τούτη την εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, με αργυρεπίχρυσο κάλυμμα, εις το πολεμικό του πλοίο τον "Άρη".

Την είχε ανηρτημένη στην γέφυρα του πλοίου και επικαλείτο την Παναγία συχνά κατά την διεξαγωγή των ναυμαχιών.

Εις τον εξωτερικό νότιο τοίχο του καθολικού, είναι ενσωματωμένο και το ηλιακό ρολόϊ, έργο του Ιερομονάχου Γαλακτίωνος Γαλάτη, προηγουμένου της Ι. Μονής.

Η Ι. Μονή υπάγεται σήμερα εις την Ιεράν Μητρόπολη Ύδρας, Σπετσών, Αίγινας, Ερμιόνης και Τροιζηνίας.

Αριθμεί 17 εγγεγραμμένους μοναχούς, 3 μονίμως εγκαταβιούντας, οι οποίοι πέραν των μοναχικών των καθηκόντων, εργάζονται και ιεραποστολικώς εις την ευρυτέραν περιοχήν της τοπικής Εκκλησίας.

Το ιερό του Ποσειδώνα είναι κτισμένο σε υψόμετρο 190 μ. και βρίσκεται κοντά στην αρχαία πόλη της Καλαυρείας στη θέση Παλάτια Πόρου. Καλαυρεία ονομαζόταν το νησί Πόρος στην αρχαιότητα.Από αυτό μπορεί κανείς να διακρίνει στα βόρεια το αρχαίο λιμάνι (σημερινό λιμανάκι Βαγιωνίας). Το ιερό είναι γνωστό από τις πηγές ως η έδρα της Αμφικτιονίας της Καλαυρείας και ως ένα άσυλο, στο οποίο μάλιστα κατέφυγε και πέθανε ο γνωστός ρήτορας Δημοσθένης το 322 π.Χ. (Στράβων, 8.6.14).

Οι αρχαίες γραπτές πηγές δεν έχουν διασώσει καμία πληροφορία για την οικοδομική δραστηριότητα του χώρου του ιερού. Τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά ευρήματα τοποθετούν την πρώτη χρήση του χώρου στην πρωτοελλαδική, ίσως και τη νεολιθική περίοδο. Εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στα μυκηναϊκά, γεωμετρικά και αρχαϊκά χρόνια. Στο τέλος του 6ου - αρχές του 5ου αι. π.Χ. χρονολογείται πιθανώς ο ναός του Ποσειδώνα. Το ιερό επεκτείνεται προς τα νότια στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. με την κατασκευή των κτηρίων C και D και πιθανόν και των προπυλαίων. Στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια συνεχίζεται η δραστηριότητα σε αυτό ενώ είναι άγνωστο πότε και γιατί σταμάτησε να λειτουργεί. Σώζονται τέλος ίχνη βυζαντινής κεραμικής.

Το ιερό ανασκάφτηκε από του Σουηδούς αρχαιολόγους Samuel Wide και Lennart Kjellberg το 1894 και αποτελεί την πρώτη σουηδική ανασκαφή στον ελλαδικό χώρο. Στη δημοσίευσή της (Athenische Mitteilungen 1895) δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα με σκοπό να χρονολογηθούν τα διάφορα κτήρια. Η μυκηναϊκή κεραμική που βρέθηκε, κυρίως μέσα στο ναό, οδήγησε τους Wide και Kjellberg στη σκέψη ότι ίσως η ίδρυση της αμφικτιονίας να τοποθετείται στα χρόνια αυτά. Με την άποψη αυτή διαφώνησαν αρκετοί μετέπειτα ερευνητές.

Ένας νέος κύκλος ανασκαφικής έρευνας στο χώρο ξεκίνησε το 1997 από το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών με Διευθύντρια την Καθηγήτρια Berit Wells και Υποδιευθυντή τον Arto Penttinen.

Δοκιμαστική τομή στα δυτικά του περιβόλου του ναού αποκάλυψε τοίχους ενός οικισμού, οι οποίοι χρονολογήθηκαν στην υστεροελλαδική ΙΙΙ Γ περίοδο. Από το 1999 όμως και έπειτα η έρευνα επικεντρώθηκε στη νότια πλευρά του χώρου και συγκεκριμένα στα κτήρια C και D, με βασικό στόχο να μελετηθεί η καθημερινή ζωή και το περιβάλλον σε ένα ιερό των αρχαίων Ελλήνων. Η διερεύνηση των ήδη ανασκαμμένων αυτών κτηρίων καθίσταται δυνατή καθώς οι Wide και Kjellberg περιορίστηκαν απλά στο να αποκαλύψουν τους τοίχους τους, χωρίς να σκάψουν στο εσωτερικό. Το παλαιότερο αρχιτεκτονικό εύρημα στην περιοχή των κτηρίων C και D είναι προς το παρόν ένας τοίχος του 8ου αι. π.Χ. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία και κυρίως ο βωμός ο οποίος ανασκάφτηκε οδηγούν στο να θεωρήσουμε το κτήριο D, η χρήση του οποίου ξεκινά στο τέλος του 4ου αι. π.Χ., λατρευτικό. Το 2003 δυτικά του κτηρίου αυτού βρέθηκε ένα πολύ μεγάλο σύνολο κεραμικής, οστών και περιβαλλοντικών καταλοίπων του πρώτου μισού του 2ου αι. π.Χ., το οποίο αναμένεται να βοηθήσει στην περαιτέρω διερεύνηση των βασικών στόχων του ερευνητικού προγράμματος.

Συντάκτης

Arto Penttinen, υποδιευθυντής ανασκαφής