Άγιος Ιωάννης Μαρωνειάς

Μικρό χωριό στην καταπράσινη πλαγιά του ποταμού Παντέλη. Πιθανότατα η ονομασία του χωριού προέρχεται από τους στρατιώτες του Ν. Φωκά που κατάγονταν από τη Μαρώνεια της Θράκης και εγκαταστάθηκαν εδώ το 961 μ.Χ. Στην περιοχή βρέθηκαν λαξευτοί τάφοι και μινωικός οικισμός. Μέσα στο χωριό υπάρχουν οι ναοί της Αγίας Τριάδας και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 

Είναι γενέτειρα του οπλαρχηγού της Επαρχίας Σητείας Ιωσήφ Δερμιτζάκη , του ιατρού και πολιτικού Μιχ. Χλουβεράκη και του λαϊκού ποιητή και μουσικού Γιάννη Δερμιτζάκη (Δερμιτζογιάννη).

Παραδοσιακή Φάμπρικα Ελαίου

Το ελαιουργείο βρίσκεται στο Ν.Α. άκρο του χωριού Μαρωνειάς , κοντά στην εκκλησία της Παναγίας και κοντά στον Παντέλη ποταμό.

Κτίστηκε το 1870 από τον ιστορικό Πρωτόπαπα. Ο Πρωτοπαπας ήλθε στη Μαρωνια από τη Λάστρο Σητείας και ανέλαβε τοποτηρητής της επαρχίας Σητείας. Έζησε στη Μαρωνειά και πέθανε το 1924 σε ηλικία 90 ετών.

Μετά το θάνατο του Πρωτόπαπα, το ελαιουργείο το κληρονόμησε ο γιος του Παπά-Χατζής και μετά το θάνατο του, η κόρη του Άννα Κουρή , η οποία και το δώρισε στην Κοινότητα , για να το αναστηλώσει και να το αξιοποιήσει.

Το ελαιουργείο λειτουργούσε από το 1873 μέχρι το 1955 συνεχώς και με μέση ημερήσια παραγωγή λαδιού 300 οκάδες περίπου .

Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα παλαιού ελαιοτριβείου Φάμπρικας - όπως το ονόμαζαν - και σώζεται σε καλή κατάσταση.

Σώζονται στη θέση τους όλα τα μηχανήματα και τα εργαλεία με τα οποία λειτουργούσε.

Το αλώνι με τρεις (3) πέτρες στρογγυλές , ο ζυγός , η κοφίνια , η σκάφη , το πιεστήριο η πλακωτσάρι με τον μποτσαργάτη και το Βίντσι . Επίσης ο χώρος για τις λιχνισμένες ελιές .

Το κυρίως ελαιουργείο έχει διαστάσεις 7,50χ6,00 και ύψος 4μ . Χωριζεται στη μέση με πέτρινη κάμαρα από πελεκητες πέτρες . Το αλώνι είναι κτισμένο στο εσωτερικό μέρος της Φάμπρικας . Έχει διάμετρο 2,36 μ. και πάνω από το χώρο αυτό υπάρχει ξύλινο πατάρι όπου έχει τοποθετηθεί η κοφίνια. Η είσοδος είναι καμαρωτή με πελεκητές πέτρες.

Η αναστήλωση της ΦΑΜΠΡΙΚΑΣ πραγματοποιήθηκε επί προεδρίας Σταύρου Διαλυνά , ενώ πριν από σχεδόν δυο χρόνια παραχωρήθηκε από τον Πρόεδρο Μαρωνιας Πολυχρονη Ζερβό και το Δήμο Σητειας στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μαρωνιας Ο Παντελης , ο οποίος και ανέλαβε την συντήρηση και την προβολή της, με σκοπό να την αναδείξει και να την κάνει πόλο έλξης για το ευρύ κοινό. 

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Στην τοποθεσία Πλατύσκινος κοντά στα Αχλάδια Σητείας έχει εντοπιστεί μεγάλος υπόγειος θολωτός τάφος από την εποχή του Χαλκού εξαιρετικά σπάνιος, ειδικά στην Ανατολική Κρήτη. Χρονολογείται στην περίοδο 1400-1220πΧ. Ένας μνημειώδης κτιστός δρόμος μήκους 9μ. οδηγεί στην είσοδο του τάφου. Ο θάλαμος είναι κυκλικός με διάμετρο 4,08μ. και ύψος 4,16μ. Ο θόλος είναι κτισμένος με μεγάλους ογκόλιθους εκφορικά και έχει σχήμα σχεδόν κωνικό.

Ακριβώς απέναντι από την κύρια είσοδο του τάφου υπάρχει μια δεύτερη μικρότερη είσοδος, η οποία ερμηνεύτηκε ως άνοιγμα για την συμβολική επικοινωνία του νεκρού με τον άλλο κόσμο, ίσως όμως να αποτελούσε την είσοδο ενός πλευρικού θαλάμου, η κατασκευή του οποίου δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Τόσο τα υπέρθυρα όσο και τα κατώφλια των δυο εισόδων είναι μονολιθικά. Οι κοιλότητες γύρω από την κύρια είσοδο και το υπέρθυρό της θεωρείται ότι χρησίμευαν στη στήριξη ξύλινης θύρας η οποία έκλεινε την είσοδο του τάφου. Λόγω της ομοιότητας του με τους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους της Ηπειρωτικής Ελλάδος θεωρείται από ορισμένους μελετητές ως απόδειξη ότι η τεχνική της κατασκευής των θολωτών τάφων της ΥΜ ΙΙΙ εποχής έχει εισαχθεί στην Κρήτη από Μυκηναίους τεχνίτες της κυρίως Ελλάδος.