Ανάληψη

Η Ολούς υπήρξε μια από τις σημαντικότερες εκατό πόλεις της αρχαίας Κρήτης, με πληθυσμό άνω των 30.000 ψυχών. Το διοικητικό σύστημα της Ολούντος ήταν η ευνομία, ένα είδος δημοκρατίας. Στην Ολούντα λατρευόταν ο Ταλλαίος Δίας, ο Απόλλωνας και η Βριτόμαρτις με ναό αφιερωμένο σ΄ αυτήν. Είχε δικά της νομίσματα. Ο Σβορώνος αναφέρει 11 διαφορετικούς τύπους. Στα περισσότερα παριστάνεται στη μία πλευρά η Άρτεμις Βριτόμαρτις, και από την άλλη ο Ζευς αετοφόρος, ή δελφίνι ή άστρο. Η ακμή της Ολούντας συνεχίστηκε και κατά την πρώτη Βυζαντινή περίοδο. Το μαρτυρούν η Βασιλική του Πόρου με το θαυμάσιο μωσαϊκό, επισκέψιμο σήμερα και η Βασιλική της Κολοκύθας με τα εξαίσια λευκά μάρμαρα.

3. Ένα από τα αρχαιότερα και ωραιότερα βυζαντινά μνημεία της περιοχής του Μιραμπέλλου, η παλαιοχριστιανική βασιλική που ανασκάφτηκε στα 1937 και 1960 αντίστοιχα. Πρόκειται για ερείπια βέβαια (φαίνονται μόνο τα θεμέλια) ενός μεγάλου ναού σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, του οποίου διακρίνεται το σχήμα και σώζεται μόνο ένα μέρος από το θαυμάσιο ψηφιδωτό δάπεδο με διάφορες επιγραφές δωρητών και απαράμιλλου κάλλους γεωμετρικά σχήματα, που θα τα ζήλευε σήμερα κι ο καλύτερος καλλιτέχνης.

Οι ανεμόμυλοι στην Κρήτη κτίζονταν στα "μυλοτόπια" δηλαδή σε μέρη προσήνεμα όπου επικρατούν ισχυροί άνεμοι. Οι προς ανατολάς περιοχές της Κρήτης, χαρακτηρίζονται από τη ξηρασία και τους ισχυρούς ανέμους ενώ από δυσμάς από τις ισχυρές βροχοπτώσεις. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι ανεμόμυλοι έχουν κατασκευασθεί στο νομό Λασιθίου, λιγότεροι στο νομό Ηρακλείου και στο νομό Ρεθύμνου ενώ ελάχιστοι υπάρχουν στο νομό Χανίων, όπου αντίθετα αφθονούν οι νερόμυλοι.

Στη θέση "Κανάλι" της Ελούντας σώζονται τρεις ανεμόμυλοι με κάτοψη σε σχήμα κύκλου, ανήκουν δηλαδή στον τύπο "στρογγυλός" ή "ξετροχάρης". Ο μύλος κτίσθηκε στις αρχές του αιώνα. Η δόμηση της τοιχοποιίας είναι αρκετά επιμελημένη και έχει πραγματοποιηθεί με ντόπιους ημιλαξευτούς λίθους. Η εξωτερική διάμετρος του μύλου είναι 5 μ. και το πάχος της τοιχοποιίας είναι 0,80 μ. Η αρχική στέγη του μύλου έχει αντικατασταθεί με κατασκευή από λαμαρίνα όπως έγινε στους περισσότερους μύλους αυτού του τύπου. Αυτή η μεταλλική στέγη, η "κουκούλα" του μύλου, με κατάλληλο μηχανισμό μπορεί να γυρίζει ανάλογα με την κατεύθυνση του ανέμου. Η θύρα εισόδου στον μύλο έιναι ξύλινη, καρφωτή.Ο μύλος ιδιοκτησίας Αντώνη Καψωριτάκη που βρίσκεται στη θέση "Κανάλι" της κοινότητας Ελούντας, επαρχίας Μεραμπέλου νομού Λασιθίου, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί αποτελεί πολύ ενδιαφέρον ειδικό κτίσμα στο οποίο συνδυάζονται οι αυστηρές μορφολογικές λεύσεις που επιβάλει μια συγκεκριμένη τεχνολογία και η θαυμάσια αισθητική αντίληψη του λαϊκού τεχνίτη. Ο μύλος είναι άρρηκτα δεμένος με την ιστορία του τόπου και τις ιστορικές μνήμες των κατοίκων. Σημειώνουμε ότι ο μύλος ιδιοκτησίας Αντώνη Καψωριτάκη μαζί με τους άλλους δύο μύλους που βρίσκονται πλησίον, αποτελούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό αρχιτεκτονικά κτηριακό σύνολο.

Στην κορυφή του λόφου Λούτρα, η θέα είναι εντυπωσιακή, με πολύ όμορφες εικόνες να ξεδιπλώνονται όπου κι αν στρέψειςτο βλέμμα σου.Η Ελούντα,,ο Κόρφος, η υπόλοιπη χερσόνησος της Κολοκύθας μέχρι την Σπιναλόγκα, τα εντυπωσιακά φωταγογημένα ξενοδοχεία, τα Στειακά βουνά με τις πορτοκαλοκίτρινες αποχρώσεις.