Παναγία Κημέλα

Ο ναός της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται πεντακόσια περίπου μέτρα νότια - νοτιοδυτικά από το σημερινό χωριό. Πρόκειται για δίκλιτο, διμάρτυρο ναό του οποίου το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Αγία Μαρίνα και εορτάζει στις 17 Ιουλίου, ενώ το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στους νεοφανείς Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη και εορτάζει δύο μέρες μετά το Πάσχα (κινητή εορτή).

Τα δύο κλίτη είναι καμαροσκέπαστα και συνδέονται εσωτερικά με ένα χαμηλό τοξωτό άνοιγμα. Άνοιγμα επικοινωνίας υπάρχει και μεταξύ των δύο ιερών, το οποίο όμως φαίνεται να είναι μεταγενέστερο του αρχικού οικοδομήματος. Στο μνημείο ανοίγονται δύο είσοδοι, μια στο βορινό τοίχο και μία στο δυτικό τοίχο του βόρειου κλίτους. Η βορινή είσοδος διατηρεί επιχρισμένο λίθινο περίθυρο με λιτή γλυπτή διακόσμηση και κιλλίβαντες στήριξης του υπέρθυρου. Το περίθυρο αυτό είναι ένα στοιχείο χρονολόγησης του μνημείου στους πρώτους αιώνες της Βενετοκρατίας.

Ενδιαφέρον στοιχείο της ιστορίας του ναού είναι το γεγονός ότι το βόρειο κλίτος, παρά την παλαιότητά του, θεωρείτο κατά το 19ο και 20ο αιώνα ότι δεν είχε εγκαινιαστεί και δεν είχε αφιερωθεί. Η εγκαινίασή του έγινε το 1994, οπότε το κλίτος ανακαινίστηκε με δαπάνη των Μανόλη και Μαριάνθη Ζερβονικολάκη. Αυτό πιθανότατα σημαίνει πως ο ναός ή το κλίτος αυτό του ναού κάποτε εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε η αρχική αφιέρωσή του (…). 

Η παράδοση θέλει το ναό να έχει οικοδομηθεί από μοναχούς και να αποτελεί το καθολικό ενός μικρού μοναστηριού, μαρτυρία που συνάδει με την παλαιότητα του ναού και του μετοχιού γενικότερα. Ακόμα λέγεται πως ο ναός ήταν ολοστόλιστος με καντήλια, ιερά σκεύη και πολλά αφιερώματα. Πάντως η Χατζαντώναινα, γεννημένη το 1869, που ζούσε στην περιοχή, δε θυμόταν να έχει δει ποτέ την εκκλησιά στα καλά της.

Στην Αγία Μαρίνα υπήρχε ένας συνοικισμός, που αποτελούσε ένα από τα «Μετόχια» της Μυρσίνης. Φαίνεται πως ο οικισμός αυτός αναπτύχτηκε γύρω από το ναό σε άγνωστη εποχή και μάλιστα η παράδοση λέει πως αυτό έγινε αμέσως μετά την ανοικοδόμηση του ναού. Μαρτυρίες που καταγράφει ο Ν. Γαρεφαλάκης μιλούν για το πόσο θαυμάσια ήταν περιοχή και πόσο όμορφος και περιποιημένος ήταν ο μικρός οικισμός. Οι κάτοικοι της Αγίας Μαρίναν έπαιρναν νερό από την κοντινή πηγή Κεφαλοβρύσι, ενώ έπλεναν τα ρούχα τους επίτοπου. Τα σπίτια του οικισμού, που ερήμωσαν πριν από πολλά χρόνια, έχουν μετατραπεί σε πεζούλες με αμπέλια και κήπους. Οι κάτοικοι που έφυγαν τελευταίοι από την Αγία Μαρίνα ήταν οι Μετζάκηδες και οι Τσικαλάκηδες (Τρικούπηδες), οι οποίοι αποτελούσαν κάποτε τον κορμό του πληθυσμού σε αυτό το συνοικισμό.

Το φαράγγι του Κουδουμή ή Μονοκαράς.

Από τα άγνωστα φαράγγια της Σητείας το οποίο σχηματίζεται ανάμεσα από τα χωριά Τουρλωτής και Σφάκας που μετά από πορεία 1,5 βρίσκεται το μικρό οροπέδιο της Μονακαράς.

 

Η διαδρομή έχει λίγες δυσκολίες μια και το μονοπάτι που ακολουθεί το ρέμα του ποταμού δεν είναι σε καλή κατάσταση.

 

Πολλά σπάνια είδη χλωρίδας φυτρώνουν στα απόκρημνα βράχια του φαραγγιού με κυριαρχία των φρυγάνων, θυμάρι Coridothymus capitatus, αχινοπόδι Genista acanthoclada, φασκόμηλο Salvia fruticosa, ρίγανη Origanum onites κάπαρη Capparis spinosa, πρίνους Quercus coccifera, σκίνοι Pistacia lentiscus, πικροδάφνες και πολλά είδη ορχιδέας.

 

 

Το φαράγγι αυτό σχηματίζεται ανάμεσα στα χωριά της Σφάκας και της Τουρλωτής από το ρέμα του ομώνυμου ποταμού,και ξεκινά την φιδογυριστή πορεία του ανάμεσα στα στειακά βουνά από το οροπέδιο της Μονοκαράς.Περίπου πεντακόσια μέτρα την Σφάκα στην πρώτη στροφή και από τα δεξιά βρίσκεται η "είσοδος"του φαραγγιού και η ανηφορική διαδρομή οδηγεί στο οροπέδιο της Μονοκαράς πεντακόσια περίπου μέτρα ψηλότερα.Το μήκος του φαραγγιού πλησιάζει τα 3 χιλιόμετρα, το δε μέγιστο ύψος του υπερβαίνει τα 150 μέτρα.Αρχικά τα πρανή του φαραγγιού βρίσκονται σε απόσταση περίπου είκοση μέτρων μεταξύ τους όμως όσο ανεβαίνουμε ανοίγουν και η απόσταση τους σχεδόν τριπλασιάζεται,ενώ ψηλώνουν κιόλας δημιουργώντας εντυπωσικές πτυχώσεις,με την μορφολογία τους να παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον.Στα πρώτα μέτρα αμέσως μετά την δεξαμενή ακολουθούμε το στοιχειώδες μονοπάτι που έχουν δημιουργήσει τα ζώα που βόσκουν στην περιοχή,ενώ όσο ανεβαίνουμε πληθαίνουν οι πέτρες και μετά από λίγο βρισκόμαστε να περπατάμε πάνω σε ένα στρώμα από αυτές που κατέβασε το ρέμα στα παλαιότερα χρόνια τότε που οι ποσότητες του νερού ήταν μεγάλες. Σήμερα το ρέμα δεν κατεβάζει καθόλου νερό και το φαράγγι σε όλο του το μήκος είναι στεγνό.

Ο εγκαταλελειμμένος σήμερα συνοικισμός του Πέρα Μετόχι ή Τσαγκαριανό, που αποτελούσε ένα από τα «Μετόχια» της Μυρσίνης, βρίσκεται επτακόσια μέτρα νότια από το σημερινό χωριό, τριακόσια μέτρα νότια από την Αγία Μαρίνα και διακόσια μέτρα από το Κεφαλοβρύσι. Τα ερείπια των σπιτιών που βλέπει ο επισκέπτης σήμερα δείχνουν πως ο οικισμός κατοικούταν μέχρι σχετικά πρόσφατα. 

Αν και δεν είναι γνωστό ούτε για αυτό το συνοικισμό το πότε πρωτοκατοικήθηκε, οι Μυρσινιώτες που είχαν γεννηθεί γύρω στο 1880 μαρτυρούν πως στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα το Πέρα Μετόχι ήκμαζε περισσότερο από όλα τα άλλα ώστε να φαίνεται πως θα αποτελέσει το κέντρο των «Μετοχίων».

Οι κάτοικοι του Πέρα Μετοχιού έπαιρναν νερό από το Κεφαλοβρύσι που ήταν σε απόσταση λίγων λεπτών με τα πόδια. Όπως και οι κάτοικοι της Αγίας Μαρίνας έπλεναν τα ρούχα τους επιτόπου και τα άπλωναν να στεγνώσουν στους γύρω βάτους και πλατάνους.

Για πολλά χρόνια οι περισσότεροι από τους κατοίκους ήταν Τσαγκαράκηδες και για αυτό το λόγο το Πέρα Μετόχι πήρε το όνομα «Τσαγκαριανό». Για να παινέσουν το χωριό τους οι κάτοικοι το ονόμαζαν και «Μπισκούκι» ή «Δοξάτο».

Τη ζωή στο Πέρα Μετόχι τάραξε ο πόλεμος του 1912-13 στον οποίο πήραν μέρος δεκαέξι Περομετοχιανοί νέοι. Την εποχή αυτή οι κοπελιές του Πέρα Μετοχιού τραγουδούσαν με παραπονιάρικο σκοπό αυτοσχέδιους στίχους όπως το:

Πάει και το Δοξάτο μας πάει και το Μπισκούκι

σα να το καταστρέψανε οι Βούλγαροι κι οι Τούρκοι

Ανάμεσα στους κατοίκους του συνοικισμού ήταν και ο Τσαγκαροκωσταντής που το ευρύχωρο καμαρόσπιτό του και το μικρό καφενεδάκι του είχαν γνωρίσει πολλά γλέντια και χαρές. Ακόμα, στα μεταπολεμικά χρόνια (1945) είχε διαλέξει το Πέρα Μετόχι για κατοικία του ο αείμνηστο γιατρός Μιχάλης Καταπότης ο οποίος έμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του. Τότε όμως ο συνοικισμός είχε εγκαταληφθεί από τους περισσότερους κατοίκους του. Είχαν μείνει μόνο οι οικογένειες του Μανόλη Κριτσωτάκη, του Κουρούπη και του Τσαγκαροκωσταντή. Πριν το 1950 οι δύο τελευταίοι έφυγαν και έμεινε μόνος ο Κριτσωτάκης με τη γυναίκα του Πιπίνα.

 

http://prosym.gr/