Μέρη κοντινά με Εκκλησία
ΠΕΡΒΟΛΑΚΙΑ
Σύμφωνα με την παράδοση του χωριού ,οι κάτοικοι του έμεναν αρχικά στην περιοχή της μονής Τοπλού που έφερε την ονομασία Περβολάκια. Δεν γνωρίζουμε τον λόγο της μετακίνησης των κατοίκων αυτών προς τα σημερινά Περβολάκια αν και έχουν καταγραφεί δυό απόψεις για το θέμα .Η πρώτη κάνει λόγο για μετακίνηση των κατοίκων του χωριού λόγω των τουρκικών πειρατικών επιδρομών στα παράλια όπου βρίσκονταν τα Περβολάκια ,και η δεύτερη που διέσωσε η παράδοση και αναφέρεται σε αναγκαστική μετακίνηση των κατοίκων προς τα ενδότερα ,συγκεκριμένα <<…όταν Τούρκος διοικητής της περιοχής φιλοξενήθηκε από τους μοναχούς της μονής Τοπλού για να τους ευχαριστήσει διέταξε να δωριθούν κτήματα της περιοχής στη μονή .Οι εκτάσεις αυτές απαλλοτριώθηκαν και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε άλλες περιοχές .Ενα μέρος αυτών των κατοίκων ήρθαν στα σημερινά Περβολάκια .. >> (2) .Εικάζεται ότι τρείς οικογένειες ήρθαν στην περιοχή των σημερινών Περβολακίων .Μιά από αυτές εγκαταστάθηκε στα σημερινά Άνω Περβολάκια ,η δεύτερη στα Κάτω Περβολάκια και η τρίτη στον Πέζουλα. . Εκτός από αυτή την άποψη υπάρχει και μια άλλη λίγο διαφορετική .Συγκεκριμένα . Η αρχική εγκατάσταση των διωγμένων κατοίκων από την περιοχή της μονής Τοπλού ήταν η περιοχή που βρίσκετε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στην συνέχεια εγκαταστάθηκαν στα σημερινά Κάτω Περβολάκια ενώ στον Πέζουλα υπήρχαν κάτοικοι πρίν ακόμη έρθουν οι διωγμένοι από την περιοχή της Μονής Τοπλού οι οποίοι ήρθαν σε σύγκρουση με τους καινούργιους κατοίκους. (πηγή : http://pervolakia.blogspot.com )
Ερημιά και εγκατάλειψη. Κάτοικος ένας. Χωρίς νερό, χωρίς φως. Ησυχία που διακόπτουν μόνο τα βελάσματα και τα κουδούνια των προβάτων.
Μονή ερημωμένη στην περιφέρεια της πρώην κοινότητας Αρμένων, επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου. Ήταν κτισμένη πάνω σε γήλοφο, κοντά στο χωριό Ετιά. Ιδρύθηκε την περίοδο της Βενετοκρατίας αλλά το πότε ακριβώς είναι άγνωστο. Πιθανότατα από μοναχούς μονυδρίων, που ήταν στα νότια παράλια της Σητείας ύστερα από την καταστροφή τους από τους Τούρκους πειρατές το 14ο και 15ο αιώνα. Η χρονολογία 1634, που αναφέρεται σε επιγραφή της πύλης της μονής, αναφέρεται σε ανακαίνισή της, ύστερα από το σεισμό του 1612. Το 1866 ανακαινίστηκε και πάλι και το 1870 χρησιμοποιήθηκε ως διδακτήριο για τα παιδιά των γύρω οικισμών. Το 1885 μόνασαν εκεί οι ιερομόναχοι Γεννάδιος Μυτάκης και Ιωαννίκιος (Ιωάννης) Τσαρδινάκης μέχρι το 1901, οπότε διαλύθηκε με τον καταστατικό νόμο της Κρητικής Πολιτείας και παραχωρήθηκε στην ενορία της κοινότητας Αρμένων. Ο ναός της Αγίας Σοφίας ήταν κάποτε μια από τις πιο σπουδαίες μονές της Ανατολικής Κρήτης. Δεν αναφέρεται στην περιήγηση του Buondelmondi του 1415, αλλά φαίνεται πως ιδρύθηκε τον ίδιο αιώνα ίσως από τους κτήτορες της Μονής Τοπλού. Η οικογένεια Κορνάρων συνέβαλε υλικά στην διατήρησή της. Είχε μεγάλη περιουσία μοναστηριακή που έφθανε μέχρι τα Πιλαλήματα και τον Μαρουλά. Στους πρόποδες του απέναντι λοφίσκου ο μικρός ναός του Αγίου Πνεύματος ανήκε στη μονή. Η εκκλησία που διασώζεται είναι του τύπου βασιλικής, αλλά χωρίς νάρθηκα και πρέπει να κτίστηκε σε δυο φάσεις. Το τέμπλο της είναι ξυλόγλυπτο. Από τις εικόνες της η Παναγία η Γλυκοφιλούσα είναι καλής τέχνης. Το 1858 οι Χριστιανοί της περιοχής με αφορμή σχετικό φιρμάνι του Σουλτάνου προσπάθησαν να κάνουν σχολείο στη Μονή που όμως δεν τελείωσε. Ο ηγούμενος της Μονής Καψά Γεροντογιάννης που κατέφυγε εκεί μετά την επανάσταση του 1866 ανακαίνισε τη Μονή σε σημαντικό βαθμό. Το 1870 συμπληρώθηκε το κτήριο που προοριζόταν για σχολείο και άρχισε να λειτουργεί με πρώτο διευθυντή το Γεώργιο Λόγιο απόφοιτο της Ριζαρείου από τις Γούβες της Πεδιάδος. Πολλοί μαθητές έμεναν στα κελιά της Μονής. Τον Λόγιο διαδέχθηκε ο μαθητής του από το Χανδρά Ιωάννης Αβρονιδάκης. Το σχολείο εγκαταλείφθηκε όταν ιδρύθηκαν συστηματικά σχολεία σε κάθε χωριό σχεδόν.
Η Παναγία που καταγράφεται στην απογραφή των ορθόδοξων εκκλησιών του 1637 στο μετόχι της Ετιάς Περβολάκια, ταυτίζεται με τον ριζικά ανακαινισμένο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου που βρίσκεται στη βορειανατολική άκρη του οικισμού Κάτω Περβολάκια. Πρόκειται για μονόχωρο θολοσκεπή ναό με ελαφρά σκάρπα περιμετρικά στην κατώτατη ζώνη της τοιχοποιίας του. Η μεγάλη ημικυκλική άψιδα του φέρει μικρό μονόλοβο αγιοθύριδο, ενώ πάνω από αυτή υπάρχει κυκλικός φεγγίτης. Στη νότια όψη ανοίγεται η είσοδος του ναού καθώς και ένα δίλοβο παράθυρο. Στην ίδια πλευρά, ανατολικότερα, υπάρχει ενσωματωμένο στο κτίσμα κωδωνοστάστιο με ελαφρώς προεξέχουσα της κάτοψης, τετράγωνη βάση. Οι νεωτερικές επεμβάσεις που έχουν γίνει στο μνημείο, ανάμεσα στις οποίες και η ανακεράμωσή του, έχουν αλλοιώσει σημαντικά το χαρακτήρα του.
http://www.medieval-etia-pafos.gr