Άσπρος Ποταμός

 Ο Ναός της Ανάληψης

Πάνω στο δρόμο που περνά από τον οικισμό της Ανάληψης είναι χτισμένος ο ομώνυμος Ναός. Το χτίσιμο του άρχισε το 1908 από κατοίκους των Πεύκων στο τότε μετόχι που είχε το όνομα “Μεγάλο κομμάτι ή Χάνι”. Η αποπεράτωσή του, λόγω των μακροχρόνιων πολέμων από το 1913 έως το 1922 και άλλων αντίξοων καταστάσεων καθυστέρησε μέχρι το 1930. Τότε ο συγχωριανός απόστρατος αξιωματικός της χωροφυλακής και έμπορος στην πόλη της Ιεράπετρας, Χαρίλαος Μ. Μανουσάκης ανέλαβε την αποπεράτωσή του που έγινε το 1933 από τον τεχνίτη Στέφανο Ε. Καραμανωλάκη από τα Κρυά. Τα εγκαίνια του Ναού έγιναν τα 1934. Το 1983 έπαθε ζημιές από εμπρησμό, η επισκευή και η συντήρησή του έγιναν από τον εφοπλιστή Αντώνιο Λελάκη από τη Σητεία. Το 1985 ιδρύθηκε η ενορία του Μακρύ Γιαλού στην οποία προσαρτήθηκε ο Ναός.

Πηγή:

«Πεύκοι “Τόπος και Ιστορία”», Γεωργίου Θ. Καναβάκη (Καναβογιώργη), Έκδοση Κοινότητας Πεύκων, Ιούλιος – Α

Ναός Αγίου Γεωργίου του Σαμακίδη

Νοτιανατολικά των Πεύκων σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων και άλλα τόσα από την Ανάληψη μέσα σε μια καταπράσινη λαγκάδα βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου της άλλοτε Μονής του Σαμακίδη.

Είναι χτισμένο κάτω από σπηλαιώδη γκρεμό στο σημείο που η παράδοση αναφέρει σκήτη μοναχών. Γραπτά σημεία του Ναού και της Μονής δεν υπάρχουν. Πιθανόν να εξαφανίστηκαν κατά την μακρόχρονη κατοχή των Τούρκων. Παράδοση και ιστορία αναφέρει ότι το 1471 μ.Χ. από επιδρομή Τούρκων καταστράφηκαν τα περισσότερα χωριά της επαρχίας Σητείας και Μονές. «…»

Ένας μοναχός ο Ιωσήφ, Σαμακίδης ή Σαρμακίδης, σε παιδική ηλικία, οι γονείς του το παρέδωσαν σ’ ένα Μοναχό της Μονής Κερά Παναγιά στα Πηλλαλήματα για τη Χριστιανική και πνευματική του μόρφωση. Σε ηλικία 30 χρονών η καταστροφή του 1471 βρήκε τον Ιωσήφ ιερομόναχο σε μονύδριο στο Αζάλι (χωριό σε απόσταση 2 χιλ. περίπου από τα Πηλλαλήματα). Λέγεται ότι είδε τους καπνούς από το κάψιμο της Μονής και άκουσε κραυγές των όσων ξέφευγαν προς τα βουνά. Αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και αμέσως πήρε την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα Ιερά σκεύη, τα άμφιά του και ότι άλλο μπόρεσε από τα τιμαλφή του μονυδρίου. Τα φόρτωσε στο άλογο του και έφυγε δυτικά προς τα βουνά των Πεύκων. Όταν έφθασε στο σημείο που είναι σήμερα ο Ναός, τρία χιλιόμετρα από το αρχικό του μονύδριο που εγκατέλειψε, λέγεται ότι το άλογό του σταμάτησε και δεν προχωρούσε παρά τις προσπάθειες που έκανε. Το γεγονός αυτό τον οδήγησε στη σκέψη πως εκεί έπρεπε να σταματήσει και πως ίσως ήταν θέλημα Θεού. Αναγνώρισε την περιοχή που την ήξερε με το όνομα “Αγιολάγκαδο”, από τη σκήτη που τα ερείπιά της ήταν μπροστά του και κάτω από αυτή έτρεχε το νερό μικρής πηγής που τα χρόνια εκείνα το θεωρούσαν αγίασμα. Βρήκε τον τόπο βολικό, ασφαλή, μακρινό και αθέατο από το συνηθισμένο δρόμο των επιδρομών, κοντά όμως στην κατεστραμμένη Μονή και της περιουσίες της.  Έτσι πήρε την απόφαση να μείνει και πάνω στα ερείπια της σκήτης να χτίσει τον Ναό του Αγίου Γεωργίου και να συνεχίσει σε αυτόν τον Μοναχικό του βίο. Λένε ότι όταν μετά την απόφαση του και το ξεφόρτωμα του αλόγου, αυτό άρχισε να κάνει βόλτες και να χλιμιντρίζει. Το γεγονός ο Ιωσήφ το πήρε ως καλό σημάδι. Όταν πέρασε ο κίνδυνος, λέγεται πως γύρισε και είδε την καταστροφή, μερίμνησε για την ταφή των νεκρών κα μετά μέσα από τα ερείπια μάζεψε και πήρε ότι είχε απομείνει. Αμέσως άρχισε το χτίσιμο του Ναού, τον τελείωσε γρήγορα γιατί ήταν μικρός και γιατί το μεγαλύτερο μέρος του καλύπτεται από σπηλαιώδη γκρεμό. Λέγεται πως στην προσπάθεια του για το χτίσιμο και τις άλλες απαιτήσεις εργασίας βοηθούσε ένας άλλος μοναχός που είχε καταφύγει στον ίδιο τόπο, η παράδοση όμως δεν κράτησε το όνομά του. Λένε ακόμα ότι κατά το κτίσιμο και μετά την αποπεράτωσή του ήλθαν κοντά στον Ιωσήφ νέοι μοναχοί που είχαν διασωθεί από τα γύρω βουνά. Έτσι ο μικρός Ναός του Αγίου Γεωργίου άρχισε να αναπτύσσεται σε Μονή με το όνομα του κτήτορα και ιδρυτή της, “Μονή του Σαμακίδη”. Λέγεται ότι τα πελέκια που είναι χτισμένα στην πόρτα, στα παράθυρα και στους τοίχους των κελιών είναι φερμένα από τα ερείπια της Κερά  Παναγιάς. Ιδιαίτερα αυτά που είναι χτισμένα στην πόρτα του σημερινού Ναού, έφερε και έχτισε ο ίδιος ο Σαμακίδης από το κατεστραμμένο μονύδριο του από το Αζάλι. Τα πελέκια που είναι φτιαγμένος ο θόλος του μεγάλου κελιού είναι άσχετα με τα προαναφερόμενα. Ο θόλος ανακαινίστηκε το 1919 από τους κατοίκους του χωριού (η χρονολογία αυτή φαίνεται στο ανώφλιο πάνω από την κυρίως πόρτα του θόλου και την διηγούνται ακόμα επιζώντες που δούλεψαν σε αυτή την κατασκευή). Από το ίδιο μονύδριο λέγεται ότι προέρχεται μέρος του Τέμπλου του Ναού και τα στασίδια των ψαλτών. Ακόμα ότι η νέα Μονή Ακρωτηριανή, από τους πλεονάζοντες μοναχούς της ενίσχυσε με μεγάλο αριθμό προσωπικού τη Μονή του Σαμακίδη για προστασία και την καλλιέργεια των εγκαταλελειμμένων περιουσιών της κατεστραμμένης Κερά Παναγιάς και των μετοχιών της που βρισκότανε πολύ κοντά προς αυτή. «…»

Ο Ιωσήφ έμεινε στη Μονή που ο ίδιο ίδρυσε 25 χρόνια, τα υπόλοιπα της ζωής του τα έζησε στη Μονή όπου ζούμε ο Πνευματικός Πατέρας του Σαμακίδη, στο Ηράκλειο, όπου πέθανε και τάφηκε σε αυτό σε ηλικία 70 χρόνων (1441-1511 σύμφωνα με το συναξάρι της εκκλησίας). Όλη η ζωή του αναφέρεται ασκητική και αγία, προστάτης των φτωχών, των ορφανών, των ασθενών και των αδικημένων.  Το λείψανο του μεταφέρθηκε την 29-08-1669, κατά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, αό τον ιερέα Αντώνιο Αρμάκητα στο χωριό Γαϊτάνι της Ζακύνθου όπου φυλάσσεται ακέραιο μέχρι σήμερα. Η εκκλησία τον έχει ανακηρύξει Άγιο και τιμά την μνήμη του θανάτου του την 22 Ιανουαρίου και την μετακομιδή του λειψάνου του την 29 Αυγούστου. «…»

Η μονή του Σαμακίδη στους Πεύκους ήκμασε από τους χρόνους 1472, το 1612 έπαθε μεγάλες ζημιές από σεισμό, στην επισκευή της από τους κατοίκους των Πεύκων βοήθησαν οι Ενετοί κυρίως σε χρήμα, κράτησε μέχρι την δεκαετία του 1650 όταν καταλήφθηκε από τους Τούρκους και οι περιουσίες της έγιναν τσιφλίκια τους. Το τέλος των μοναχών της δεν αναφέρεται. Τελευταίος Τούρκος κάτοχος της Μονής όπως λένε ήταν ο Χειλάλης από τη Δάφνη (χωριό της επαρχίας Σητείας). «…» Ο Τούρκος αυτός εγκατέλειψε τη Μονή περίπου τους χρόνους 1835 – 1840. Αμέσως έγινε ανακαίνιση και αναπλήρωση των φθαρμένων από την κατοχή εικόνων και σε μια από αυτές, της Παναγίας, έχει την χρονολογία ᾳωλθ (1839). «…»

Η Μονή από την εγκατάλειψη της από τους Τούρκους μέχρι σήμερα ανήκει στην Ενορία των Πεύκων και από τους εκάστοτε ιερείς μνημονεύεται ως ιερά Μονή. Από τα κελιά της μικρός αριθμός κρατήθηκε από τους αγοραστές για τις ανάγκες τους. Αυτά σήμερα δεν υπάρχουν λόγω της εγκατάλειψης τους, γκρεμίστηκαν και τα ερείπια σκεπάστηκαν με  χώματα. Όσα έμειναν στη Μονή κατά καιρούς ανακαινίστηκαν και διατηρούνται για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών. Ακόμη υπάρχει νεόχτιστος φούρνος για χρήση. Το νερό της πηγής που όπως αναφέρεται έτρεχε κάτω από την παλιά σκήτη, τον σημερινό Ναό, με τις συνεχείς ανομβρίες και την άντληση παρακείμενης γεώτρησης, τους φθινοπωρινούς μήνες στερεύει. «…» το νερό τρέχει από μια παραδοσιακή πέτρινη υδρορροή, το “κουτσουνάρι”. Στην πρόσοψη είναι χαραγμένη η εικόνα του Αγίου Γεωργίου και γραφεί που έλεγε «εγένετο επί ιερέως Νικολάου Παπαδάκη 27-;-1892». Ένας που η παράδοση τον ανα΄φερει με το παρατσούκλι Χατζηγλάρης, νόμιζε ότι η γραφεί  είχε το νόημα ότι το έργο έγινε από τον ιερέα με δαπάνες του, επειδή αυτό δεν συνέβαινε πήρε ένα σκεπάρνι και τη χάλασε. Φαίνεται μόνο η εικόνα, μέρος από την χρονολογία της κατασκευής και τα ίχνη του οργάνου της καταστροφής.

Το 1984 διανοίχτηκε μικρός παρακαμπτήριος δρόμος προς την αυλή της Μονής, 20 μέτρα προς αυτής φάνηκαν δυο τάφοι. Τα κεφάλια των λειψάνων τους το ένα καταστράφηκε εντελώς από τον εκσκαφέα και το άλλο καταπλακώθηκε από τα χώματα. Πάνω στα κοκάλα στον ένα τάφο φαινόντουσαν κολλημένα τα μεταξένια άμφια του ιερέα. «...» Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τάφος αυτός και τα κόκαλα ανήκαν σε κάποιο ιερέα.

Το Πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στη Μονή του Σαμακίδη στους Πεύκους ΄γινεται στις 3 Νοεμβρίου. Την ημέρα αυτή η εκκλησία κατά το συναξάρι της γιορτάζει τα εγκαίνια του πρώτου Ναού του Αγίου Γεωργίου στη Λύδδα της Παλαιστίνης και την μεταφορά και κατάθεση των λειψάνων του Αγίου. Παράλληλα προς αυτή τη γιορτή στον τόπο μας την ίδια μέρα γιορτάζονται τα εγκαίνια του Ναού του Αγίου Γεωργίου και της Μονής του. «...»

Πριν από το 1940 το πανηγύρι κρατούσε ολόκληρη εβδομάδα, χάρη στην πίστη των προσκυνητών και τη μεγάλη φιλοξενία των κατοίκων και ακόμα γιατί η Μονή ήταν και είναι μέχρι σήμερα τόπος προσευχής και προσκυνήματος.  Προσκυνητές ερχόντουσαν από πολύ μακρινά μέρη, λόγω έλλειψης συγκοινωνίας με ττα ζώα τους, άλογα, μουλάρια και γαϊδουράκια στολισμένα με πολυκέντητες πατανίες και χιράμνια, μαζί με τους μερακλίδικα καλοντυμένους με τοπικές ενδυμασίες καβαλάρηδες. Άνδρες και γυναίκες παρουσίαζαν ένα γραφικότατο σύνολο που δεν έλειπε η ομορφιά, το κέφι και η καλή καρδιά των Αγιομισάρηδων (Αγιομισάρης= ο συμμετέχων στο Αγιομίσι= στο πανηγύρι). Όταν ξεκινούσαν από την Μονή για το χωριό η φάλαγγα ους έφθανε μέχρι σε αυτό 3 χιλ. Περίπου. Δεν υπήρχε σπίτι που να μην είχε μουσαφίρηδες (φιλοξενούμενος). Πολλές φορές ήταν υπερδιπλάσιοι από τους κατοίκους του χωριού, εκτός από αυτούς που έφευγαν κατευθείαν για τα σπίτια τους. Έρχονται και σήμερα πολλοί προσκυνητές κυρίως στον εσπερινό της γιορτής. Παλιότερα έμεναν στα κελιά της μονής για την ημέρα του εορτασμού. Τα γλέντα, το κέφι, οι χαρές και τα γέλια του πανηγυριού σήμερα είναι αναμνήσεις και διηγήσεις από το παρελθόν χωρίς όμως να λείπουν κιόλας από τα πανηγύρια των νεότερων γενιών.

Παράλληλα με την ιστορία της Μονής και του πανηγυριού της οι κάτοικοι διηγούνται πολλά γεγονότα που αποδίδονται σε θαύματα του Αγίου. Πολλοί τον ονοματίζουν και ο Αϊ Γιώργης ο Μεθυστής γιατί το Νοέμβριο που γίνεται το πανηγύρι τα κρασιά είναι άγουρα ακόμα και κάνουν γρήγορο και έντονο μεθύσι.

 

Πηγή:

«Πεύκοι “Τόπος και Ιστορία”», Γεωργίου Θ. Καναβάκη (Καναβογιώργη), Έκδοση Κοινότητας Πεύκων, Ιούλιος – Αύγουστος 1994

 

Τα Πρόσπηλια είναι καινούργιο μετόχι της περιοχής των Πεύκων, είναι χτισμένο πάνω στο δρόμο από Ανάληψη προς Πεύκους, 500 μέτρα βόρεια από τη θάλασσα. Άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1970 και προχωρεί ώστε σε λίγα χρόνια να γίνει ένας όμορφος και πανοραμικός συνοικισμός.

Το όνομα του προέρχεται από τις μικρές άσπρες σπηλιές που βρίσκονται στη θέση του μέσα σε άσπρους πορόλιθους (πελέκια). Άσπρα σπήλαια, Ασπρόσπηλια, “Πρόσπηλια”.

Η περιοχή καλλιεργείται από ελιές και προϊόντα θερμοκηπίου.

Πηγή:

«Πεύκοι “Τόπος και Ιστορία”», Γεωργίου Θ. Καναβάκη (Καναβογιώργη), Έκδοση Κοινότητας Πεύκων, Ιούλιος – Αύγουστος 1994

Η Ανάληψη τα πρώτα χρόνια ήταν ένα μετόχι της τότε Κοινότητας των πεύκων. Άρχισε να αναπτύσσετε από το 1956 στην περιοχή πάνω από την παραλία.

Αρχικά βρισκόταν ανατολικότερα του Λιμανιού του Μακρύ Γιαλού αλλά με το πέρασμα των χρόνων και την ανάπτυξη που γνώρισε προσαρτήθηκε στον οικισμό του Μακρύ Γιαλού και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του. Πλέον στις μέρες μας όλη η περιοχή έχει ένα όνομα, αυτό του Μακρύ Γιαλού από όπου πήρε και το όνομα του ο Δήμος στον οποίο ανήκει και λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι το μεγάλο χωριό του Μακρύ Γιαλού είναι δύο χωριά κολλημένα μεταξύ τους.

Κίνητρο για την ίδρυση και ανάπτυξη του οικισμού ήταν η διάνοιξη του δρόμου από Ιεράπετρα προς Σητεία το 1956 και η καλλιέργεια των πρώιμων κηπευτικών από το 1957. πιο παλιά, πριν από το 1956, σ’ όλη την έκταση του σημερινού οικισμού υπήρχαν 8 αγροικίες και η εκκλησία της Ανάληψης στην οποία οφείλει και το όνομα της η περιοχή. Με το πέρασμα των χρόνων οι καλλιεργητές πλήθαιναν και τα σπίτια χτίζονταν το ένα μετά το άλλο μπροστά στην παραλία, γύρω από την εκκλησία και κατά μήκος του δρόμου.

Το 1961 έγινε απογραφή πληθυσμού, τότε για πρώτη φορά αναφέρθηκε σε δημόσια έγγραφα το όνομα “Ανάληψη” ως το 4ο απογραφικό τμήμα της Κοινότητας των Πεύκων. Απογράφηκαν μόνο 6 άτομα γιατί σχεδόν όλοι οι διαμένοντες στον οικισμό ανέβηκαν και απογράφηκαν στους Πεύκους. Το ίδιο περίπου συνέβη και κατά την απογραφή του 1971 με λίγο αυξημένο τον αριθμό των απογραφέντων. Το 1971-72 άρχισε η βελτίωση και ακολούθησε η ασφαλτόστρωση του δρόμου. Αμέσως μετά την αποπεράτωση του έργου άρχισε και η τουριστική κίνηση. Τα μικρά αγροτόσπιτα έγιναν ενοικιαζόμενα δωμάτια, χτίστηκαν βίλες, μαγαζιά και το πρώτο μεγάλο τουριστικό ξενοδοχείο.

Η Κοινότητα από το 1970 είδε την ανάπτυξη του οικισμού και με αίτηση του Κοινοτικού Συμβουλίου ζήτησε την αναγνώριση και την οριοθέτηση του. Η έγκριση έγινε με την 924/30-9-70 απόφαση της Νομαρχίας Λασιθίου, η δε δημοσίευσή της έγινε Φ.Ε.Κ.225/14-3-1972. Η αναγνώριση του σαν οικισμός έγινε πλέον με το όνομα “Ανάληψη”.

Οι μόνιμοι κάτοικοι πλέον της Ανάληψης ξεπερνούν τις 2000 ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες ο πληθυσμός αυτός πολλαπλασιάζεται από τους εγχώριους και ξένους τουρίστες.

Για την διαμονή τους υπάρχουν πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, βίλες, υπάρχουν super markets, εστιατόρια, καφετέριες, rent car και πολλά συναφή καταστήματα που μπορούν να υπερκαλύψουν τις ανάγκες κάθε επισκέπτη.

Μπροστά από τον οικισμό απλώνεται η καθαρή, βραβευμένη με γαλάζια σημαία, θάλασσα του Λυβικού πελάγους με την όμορφη και θεαματική παραλία του Μακρύ Γιαλού.

Η θάλασσα και η αμμουδιά από τον νότο, τα πανοραμικά και πράσινα βουνά με τις όμορφες πλαγιές και γραφικές λαγκάδες από το βορά, συνδυασμένα με τον ήλιο, τον μυρωδάτο καθαρό αέρα του βουνού και της θάλασσας, κάνουν τον οικισμό της Ανάληψης και του Μακρύ Γιαλού γενικότερα, καλύτερο από πολλά άλλα τουριστικά μέρη της Κρήτης.