Νομός: Λασιθίου



Μέρη κοντινά με Άγιος Σπυρίδων

Χωριό πλούσιο σε βλάστηση με πολλά νερά. Βρίσκεται στο 14ο χιλ. του δρόμου Σητείας - Ιεράπετρας. Η παλιά του ονομασία Τουρτούλοι οφείλεται πιθανόν στην Ενετική οικογένεια Turtullo. Η περιοχή έχει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ανακαλύφθηκαν Μινωικά και Γεωμετρικά νεκροταφεία και Μινωική Έπαυλη με 30 δωμάτια πιθανόν διώροφη. Εκεί βρέθηκαν αγγεία διαφόρων τύπων, πήλινος ληνός, κεραμευτικός τροχός, λίθινα εργαλεία κ.α. Υπάρχουν ακόμη δύο σπήλαια. Το «Μικρό Κατωφύγι», χώρος αρχαίας κατοίκησης με μικρή αίθουσα και γαλαρία με πλούσιο διάκοσμο και λεκάνες νερού, και το «Μεγάλο Κατωφύγι» με δύο μεγάλες αίθουσες και μεγάλη λίμνη νερού. Οι Τουρτούλοι επί Τουρκοκρατίας ήταν έδρα του τύραννου Αφεντακάκη που εξόντωσε πολλούς Χριστιανούς. Οι Τουρτούλοι φημίζονται για την εύφορη γη τους, το πράσινο και την ωραία «φλέγα» τους που πρόσφατα διαμορφώθηκε και αναδείχθηκε. Είναι γενέτειρα του παραδοσιακού μουσικού και λαϊκού ξυλογλύπτη Μανόλη Περράκη.

Παλιός νερόμυλος που τα τελευταία χρόνια ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Φυγετάκη και από αυτούς πήρε και το σημερινό όνομα. Πρόκειται για μεσαιωνικό μύλο. Ο Ξανθουδίδης αναφέρει ότι στο πηγάδι του Μύλου του Φυγέτο είδε επιγραφή που έγραφε « Οικοδομήθη ο υδρόμυλος ούτος δι’εξόδου και κόπου Γυεώργη Καρπαθήου του Δοξαρά επί Έτους 6979 μηνί Μαΐω» (1471 από Χριστού γεννήσεως).
Σήμερα το όλο σύμπλεγμα του μύλου είναι ερειπωμένο καλυμμένο από άγρια βλάστηση.

Το παλαιό χαρκιδιό, εκθετήριο σήμερα, μετά την αναπαλαίωσή του παρουσιάζει έργα του λαϊκού καλλιτέχνη Μανώλη Θ. Περάκη-Χαρκιά. (1910-2006) Ο Χαρκιάς, αφού δάμασε το σίδερο ως χαλκιάς, (εντυπωσιακό το χειροποίητο καντάρι) έδωσε διέξοδο στις καλλιτεχνικές του ανησυχίες για 35 ολόκληρα χρόνια, από το 1971 μέχρι το θάνατό του, δουλεύοντας το ακατέργαστο ξύλο. Η μάνα φύση και η καλλιτεχνική έμπνευση του καλλιτέχνη δημιούργησαν ποικίλες μορφές από τη σφαίρα της πραγματικότητας αλλά και από την περιοχή της φαντασίας. Πρώτη ύλη το ακατέργαστο ξύλο από μουσμουλιά, μανταρινιά, πορτοκαλιά, ελιά, αχλαδιά κ.ά. Προσωπογραφίες (του Χριστού, της Παναγίας), προτομές πολιτικών (Ελευθερίου Βενιζέλου), χρηστικά αντικείμενα με διάκοσμο, μουσικά όργανα (λύρα, βιολί) με πλούσιο σκάλισμα, συμπλέγματα ζώων ακατάληπτα, πτηνά τερατώδη, ερπετά υπερφυσικά είναι τα πιο αγαπημένα θέματα του καλλιτέχνη. Όσα "βλέπει" με τη φαντασία του παίρνουν σάρκα και οστά με το σκάλισμα στο ξύλο. Σε κάθε περίπτωση κυριαρχεί η φυσικότητα, η απλότητα και η μοναδικότητα του δημιουργήματος. Η συνολική καλλιτεχνική δημιουργία του Χαρκιά είναι χειροποίητη βασισμένη στα παραδοσιακά εργαλεία: σκεπάρνι, σκαρπέλο, πριόνι, ξυλοφάς. (ξυλόλιμα) Όταν τα χέρια του καλλιτέχνη "μιλούν" , σε μας απομένει η σιωπή και η απόλαυση του έργου.