Ζήρος

Το οροπέδιο της Ζήρου βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του πάρκου και καταλαμβάνει σημαντική έκταση που φιλοξενεί τον ομώνυμο οικισμό, μικρό εποχιακό τέλμα, καθώς και πολυάριθμες καλλιέργειες και ανθρώπινες δραστηριότητες.

Ο ναός της Αγίας Ειρήνης στη Ζήρο που δηλώνεται στην απογραφή των ορθόδοξων εκκλησιών του 1637 ως ιδιοκτησία του papa Fraggia Cornaro, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του οικισμού και λίγο ψηλότερα από τον Άγιο Νικόλαο. Ο ναός είναι μονόχωρος, λιθόκτιστος με επιχρισμένες επιφάνειες και στεγάζεται με ελαφρώς οξυκόρυφο θόλο. Το ανατολικό άκρο του νότιου τοίχου στέφεται με απλό κτιστό κωδωνοστάσιο. Στην ημικυκλική αψίδα του ιερού ανοίγεται μικρό, ακόσμητο, ορθογώνιο αγιοθύριδο. Η είσοδος του ναού βρίσκεται στη νότια όψη, έχει διακοσμημένο περίθυρο και ελαφρώς οξυκόρυφο ανακουφιστικό τόξο. Την ίδια διακόσμηση και καμπυλότητα τόξου φέρει το μονόλοβο παράθυρο του νότιου τοίχου.

Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής (Ζήρος)
 
Ο παλαιότερος ίσως ναός του οικισμού της Ζήρου είναι τοιχογραφημένος και χρονολογείται από το 1523.

Στο ναό της Αγίας Παρσκευής φυλάσσονται τα οστά των πρώτων επαναστατών της Κρήτης κατά του τουρκικού δεσποτισμού.

ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΖΗΡΟΥ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΗΡΟΥ ΣΗΤΕΙΑΣ

Στην ανατολική πλευρά του οικισμού της Ζήρου βρίσκεται ο τοιχογραφημένος ναός του Αγίου Νικολάου, που λειτουργεί σήμερα ως ενοριακός και στο τέμπλο του φέρει εικόνες του 19ου αιώνα. Πρόκειται για μονόχωρο λιθόκτιστο θολοσκεπή ναό με δύο σφενδόνια στήριξης. Στο μνημείο ανοίγεται είσοδος στα νότια, απλό μονόλοβο αγιοθύριδο στην αψίδα του ιερού και δύο παράθυρα, ένα στο δυτικό και ένα στο νότιο τοίχο. Όλα τα λειτουργικά μέρη του ιερού βήματος είναι κτιστά, η τράπεζα, η πρόθεση, το χωνευτήριο καθώς και ένα θρανίο κατά μήκος του νότιου τοίχου. Το ανατολικό τμήμα του ναού είναι ολόγραφο και χρονολογείται με βάση χαράγματα που έχουν γίνει πάνω στις τοιχογραφίες από επισκέπτες, πριν το 1472. Δύο ακόμη χρονολογίες, 1507 και 1512, έχουν χαραχτεί πάνω στο κονίαμα των τοιχογραφιών. Ο αρχικός αυτός πυρήνας του μνημείου επιμηκύνθηκε προς δυσμάς το 16ο - 17ο αιώνα, οπότε και κατασκευάστηκε το βενετογοτθικό περίθυρο της εισόδου καθώς και το πλακόστρωτο και ελαφρώς υπερυψωμένο δάπεδο στο δυτικότερο τμήμα της επέκτασης. Σημειώνεται ότι στην απογραφή των ορθοδόξων εκκλησιών του 1637 καταγράφονται δύο ναοί της Ζήρου αφιερωμένοι στον Άγιο Νικόλαο.