Ζωοδόχος Πηγή - Άγιος Θεράπων

Σε κομβικό σήμείο πάνω στο στενότερο σημείο της Κρήτης βρίσκεται η κοινότητα του Κάτω Χωριού, που περιλαμβάνει εκτός απ’ το ομώνυμο χωρίο, την Επισκοπή, το Πάνω Χωριό, τα Παπαδιανά και την μαγευτική Θρυπτή πάνω στα λασιθιώτικα βουνά. Η στρατηγική τους θέση τους σε συνδυασμόμε το κλίμα, τα άφθονα νερά, και κατά συνέπεια τα ιδιαίτερα παραγωγικά εδάφη, μαρτυρούν τους λόγους για τους οποίους η περιοχή κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή, πάνω από εφτά χιλιάδες πίσω στο παρελθόν.

Ένα πήλινο ειδώλιο που η ηλικία του εκτιμάται μεταξύ εφτά και όχτω χιλιάδων χρόνων, σπουδαίο εύρημα Νεολιθικής μικροπλαστικής φανερώνει την ιστορία και τη σημασία του οικισμού του Κάτω Χωριού. Τις περασμένες δεκαετίες ήταν ένα απ’ τα πιο πλούσια χωριά της Ιεράπετρας ενώ τα μόλις εφτά χιλιόμετρα που το χωρίζουν απ΄την πόλη έκανε πολλούς να το χαρακτηρίζουν ως ένα ιδανικό προάστιο.

Τόπος συγκέντρωσης των Κατοχωριτών, η χαρακτηριστικά μεγάλη πλατεία, με τα πελώρια πλατάνια, τους ευκάλυπτους, τα πεύκα, και βέβαια τις ταβέρνες που λειτουργούν.

Αξιοθέατα:

- Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος στη θέση Αρχοντικά, χτίστηκε το 1831 και έχει σπουδαία ξυλόγλυπτα τέμπλα διαφορετικής τεχνοτροπίας.
- Ο ναός της Αγίας Τριάδας στο νότιο άκρο του χωριού, μονόκλιτος, ρυθμού βασιλικής, χτισμένος στα τέλη του 17 ου αι. Διαθέτει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, δεσποτικό θρόνο και προσκυνητάρι του 19 ου αι.
- Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μεγαλοπρεπής τρίκλιτος ναός, ρυθμού βασιλικής με τρούλο. Φυλάσσονται εκεί παλαιές εικόνες και εκκλησιαστικά βιβλία.
- Το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία δεσπόζει σε όλη την περιοχή, χτισμένο σε λόφο πάνω απ΄το χωριό, με θέα και στα δύο πελάγη

Ὁ Ἱ­ε­ρὸς Να­ὸς Κοι­μή­σε­ως τῆς Θε­ο­τό­κου, ἡ Πα­να­γί­α, ὅ­πως τὴν λέ­νε οἱ χω­ρι­α­νοί, εἶναι ἔ­νας με­γά­λος καὶ λαμπρός Να­ός, χτι­σμέ­νος πά­νω ἀ­πὸ τὴν πλα­τεῖ­α τοῦ Χω­ρί­ου. Εἴ­να­ι ὁ νέ­ος Ἐ­νο­ρι­α­κὸς μας Να­ὸς. Ἐ­δῶ τε­λοῦν­ται ὄ­λες οἱ τε­λε­τὲς καὶ οἱ ἀ­κο­λου­θί­ες τοῦ ἔ­τους, ἐ­κτὸς ἀ­πὸ τὴν τε­λε­τὴ τῆς Ἀ­να­στά­σε­ως. Χτί­στη­κε στή θέ­ση πα­λαι­ο­τε­ρου Να­οῦ, πού τὸν γκρέμισε κά­ποι­ος γεί­το­νας, πιθανόν Τοῦρκος, ἐ­πει­δὴ τοῦ ἔ­κο­βε τή θέ­α. Ἀ­πὸ τὸ Να­ὸ ἐ­κεῖ­νον σώζε­ται ἡ εἰ­κό­να της­Πα­να­γι­ας τῆς «Ὁ­δη­γή­τρι­ας», πού φυ­λάσ­σε­ται στόν νέ­ο Να­ὸ καὶ τι­μᾶ­ται ἰ­δι­αί­τε­ρα ἀ­πὸ τοὺς πι­στούς.

Ὁ ση­με­ρι­νὸς Να­ὸς ἐγ­και­νι­ά­στη­κε στις 26 Ἰ­ου­λί­ου 1964. Εἲ­ναι τρί­κλη­τη Βα­σι­λι­κὴ Βυ­ζαν­τι­νοῦ ῥυθ­μοῦ (Σταυ­ρο­ει­δοῦς μὲ τροῦ­λο). Τὸ κεν­τρι­κὸ κλῖτος τι­μᾶ­ται στην Κοί­μη­ση τῆς Θε­ο­τό­κου ἐ­νῶ τὰ ἄλ­λα δύ­ο εἲ­ναι ἀ­φι­ε­ρω­μέ­να στον Ἅ­γι­ο Γε­ωρ­γι­ο, καὶ τὸν Ἅ­γι­ο Τί­το καὶ εἶ­ναι ἀ­νεγ­και­νί­α­στα.

Ὁ Να­ὸς εἲ­ναι κα­τά­γρα­φος ἀ­πὸ τοι­χο­γρα­φί­ες βυ­ζαν­τι­νῆς τε­χνο­τρο­πί­ας, ἀ­πὸ τοὺς ἁ­γι­ο­γρά­φους Ἐμμ. Μπε­τει­νά­κη καὶ Μιχ. Σταυ­ρου­λά­κη, ἐ­νῶ οἱ εἰ­κό­νες τοῦ τέμ­πλου εἶ­ναι ἔρ­γα τοῦ μα­κα­ρι­στοῦ Δημ. Σα­ρι­δά­κη.

http://cato-horio.blogspot.gr

1 χλμ από το Κάτω Χωριό, η γενέτειρα του ποιητή - λογοτέχνη Νίκου Στρατάκη. Mαζί με το Κάτω Χωριό και την Επισκοπή αποτελούν την κοινότητα του Κάτω Χωριού

Αξιοθέατα:

- O ναός της Αγ. Άννης στη Θρυπτή σε ένα πανέμορφο πευκόφυτο τοπίο. Τοιχογραφημένος, χτισμένος στα τέλη του 14 ου αι.
- Οι πηγές Κεφαλοβρυσίου, λίγο πιο πάνω από το χωριό, με τρεχούμενα νερά και καταπράσινο τοπίο.

Στο 7ο χιλιόμετρο από την Ιεράπετρα και προς το δρόμο της Παχείας Άμμου μέσα στο δρόμο βρίσκεται το σημερινό χωριό Επισκοπή που μαζί με το Πάνω Χωριό και το Κάτω Χωριό αποτελούν την κοινότητα του Κάτω Χωριού.

Υπήρξε έδρα Επισκόπου, για αυτό και το όνομα, και εκεί βρίσκεται ένας απ’ τους πιο ιδιαίτερους ναούς ολόκληρης της Κρήτης. Χτισμένος τον 11ο αιώνα, πιθανότατα από τον Νικηφόρο Φωκά, ο Βυζαντινός Ναός του Αγίου Γεωργίου Χαραλάμπους, αποτελεί ένα θρησκευτικό, ιστορικό, αλλά και αρχιτεκτονικό μνημείο, σπάνιας ομορφιάς. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του δεν έχουν διασωθεί όμως το περίτεχνο πολύχρωμο ξυλόγλυπτο τέμπλο με τους δύο δράκοντες στις άκρες, εντυπωσιάζει.

Η Επισκοπή, κατοικείται εδώ και χιλιάδες χρόνια, και αποτελεί τόπο σπουδαίων αρχαιολογικών ευρημάτων, που εκθέτονται στην αρχαιολογική συλλογή Ιεράπετρας. Η διάσημη σαρκοφάγος, με την εντυπωσιακή διακόσμηση είναι απ’ τα σημαντικότερα και καλύτερα διατηρημένα ευρήματα της μυκηναϊκής εποχής.

Αξιοθέατα:
- Ο πύργος «Κουλές», χτισμένο το 1868 από το Χουσεϊν Αυνη Πασά.
- Ο ναός της Παναγίας της Εφτάτρουλης στο κέντρο του χωριού, μεγάλη βασιλική με τρούλο, χτισμένη το 1900 με πελεκητή πέτρα.
- Ο ναός των Αγίων Γεωργίου και Χαραλάμπου, δίκλιτος βυζαντινός ναός που χρονολογείται στον 11 ο αι, είναι χτισμένος με πέτρες ποταμού και τα κενά ανάμεσά τους γεμισμένα με όστρακα και κομμάτια πλίνθων.
- Η πλατεία του χωριού, κάτω από την πλούσια σκιά δέντρων, όπου κανείς μπορεί να γευτεί καταπληκτικούς μεζέδες με ρακή.

1 χλμ πάνω από το Πάνω Χωριό, χτισμένο αμφιθεατρικά με καταπληκτική θέα.

Αξιοθέατα:

- Ο ναός του Αγίου Γεωργίου, χτισμένος το 1805. Πιστεύεται ότι είναι θαυματουργός και οι κάτοικοι διηγούνται ότι τους έσωσε πριν πολλά χρόνια από την επιδημία πανούκλας, που είχε χτυπήσει όλη τη γύρω περιοχή.

Ὁ Ναός τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου (Ἀφέντης Χριστός), εἶναι δικλητη Βασιλική. Το κλίτος τῆς Μεταμορφώσεως χτίστηκε το 1831. Το 1895 προστέθηκε το κλίτος τοῦ Ἁγ. Χαραλάμπους. Ἀπό το 1900 μέχρι το 1964 χρησιμοποιήθηκε ὡς Ἐνοριακός.

ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΤΩ ΧΩΡΙΟΥ

Ναός μονόκλιτος ρυθμοῦ Βασιλικῆς. Βρίσκεται Β.Δ. τοῦ χωριοῦ μέσα σε περιβόλια χτίστηκε τὸν 18° αἰώνα ὅπως μαρτυρεῖ λίθινη ἐπιγραφὴ καὶ ἀνακαινίσθηκε τὸ 1960.Εἶναι μονόκλιτη Βασιλική Ὁ δρόμος πού ὀδηγεί στο Ναό περνᾶ μέσα ἀπό το χωριό και στη συνέχεια εἶναι βατός χωματόδρομος.

Ναός μονόκλιτος ρυθμοῦ Βασιλικῆς. Βρίσκεται Β.Α. του χωριού προς το Ἐπάνω χωριό. Χτίστηκε τον 18° αιώνα. Το 1850 έγινε ανακαίνιση στο Ναό, όπως μαρτυρεί λίθινη επιγρα­φή που βρίσκεται εκεί. Πριν λίγα χρόνια ἀνακαινίστηκε ἐκ νέου και ἀρμολογήθηκε Ἔχει πολύ ὡραία πέτρινη τοιχοποιία. Ὀ δρόμος προς τον ναό εἶναι ἄσφαλτος μέχρι ἕνα σημεῖο, και στη συνέχεια τσιμεντωμένος.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΩ ΧΩΡΙΟΥ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ

Μονόκλιτος ναός ρυθμοῦ Βασιλικῆς. Βρίσκεται μέσα στο χωριό, στὸν ἁμαξωτὸ πρὸς τὴν Ἐπισκοπὴ κοντὰ στὸ δημοτικὸ σχολεῖο. Χτίστηκε τὸ 1898 καὶ χρησιμοποιήθηκε ὡς κοιμητηριακὸς ναὸς μέχρι τὸ 1952. Πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου και 26 Σεπτεμβρίου.

Βρίσκεται στὴν κορυφὴ τοῦ βουνοῦ Ἀνατολικά του χωριοῦ. Ὁ Ναὸς ποὺ εἶναι σταυροειδὴς μετὰ τρούλου χτίστηκε τὸ 1950 στὴν θέση μικροῦ Ναοῦ. Ἐκεῖ ὑπῆρχε κελὶ ὅπου διέμενε παλιὰ ἀσκητής με το ὄνομα Ἀνανίας, τά λείψανά τοῦ ὁποίου βρίσκονται στον αὔλειο χῶρο τοῦ ναοῦ σε ὀστεοφυλάκιο. Ἔχει δύο Θυσιαστήρια. Το ἕνα τιμᾶται στον προφήτη Ἠλία και το δεύτερο στην ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἡ Θ. Λειτοργία στό κλίτος τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γίνεται την 1η Αὐγούστου. Ὁ δρόμος πού ὀδηγεί στο ναό περνάει μπροστά ἀπό τον ναό τῆς Κοιμήσεως, και ἀκολουθεί χωματόδρομος. Τό Πανηγύρι τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶναι τό μεγαλύτερο τῆς Ἐνορίας μας καί τό βάδυ τῆς ἐορτῆς γίνεται κρητικό γλέντι στήν πλατεία τοῦ χωριοῦ.