Τίμιος Σταυρός

Έξω Λακώνια
Με εξαίρεση της «Παναγία» οι πέντε άλλοι οικισμοί που το αποτελούν έχουν ονόματα οικογενειακά, τα περισσότερα Βυζαντινά και Βενετσιάνικα -Φιορέτζηδες, Καρτέρηδες, Μαρνέληδες, Βλάχηδες και Πεπόνηδες- Σημαντικό βυζαντινό μνημείο είναι ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ενώ υπάρχουν δείγματα κατοίκησης της περιοχής σε παλαιότερες εποχές, όπως μαρτυρούν τα ερείπια μινωικού οικισμού στους Φιορέτζηδες.

Σημαντικό βυζαντινό μνημείο των Λακωνίων είναι ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Υπάρχουν δείγματα κατοίκησης της περιοχής σε παλαιότερες εποχές, όπως μαρτυρούν τα ερείπια μινωικού οικισμού στους Φιορέτζηδες. Το 1881 απογράφονταν στον τότε Δήμο Κριτσάς με 119 κατοίκους και το 1946 θα αποσπαστούν από τη Κριτσά και θα γίνουν αυτόνομη Κοινότητα. Κατά τον Σπανάκη η ονομασία Λακώνια σχετίζεται με τις λέξεις λαγών και λαγόνος δηλαδή το κοίλον, το κενόν διάστημα επειδή σχηματίζονται κοιλώματα από τους γύρω λόφους. Κατ’ άλλους θα πρέπει να γράφεται Λατώνια, λόγω της γειτονικής Λατούς. Το πιο πιθανό είναι ότι η ονομασία προέρχεται από την μορφολογία του εδάφους, καθώς πριν από μερικά χρόνια πλημμύριζε ο κάμπος για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Κοντά στο κτήριο των ΤΕΙ Αγίου Νικολάου, χωσμένη μεταξύ ελαιουργείου και ποδοσφαιρικού σταδίου η λιτή μονόχωρη Βασιλική του Μιχαήλ Αρχαγγέλου ίσως δεν φαντάζει σημαντική, όμως πρόκειται για σημαντικό θρησκευτικό μνημείο. Στις τοιχογραφίες του 1432, ενδιαφέρον παρουσιάζει μεταξύ των άλλων η ενδυματολογία των δωρητών, χαρακτηριστική της εποχής και της οικονομικής επιφάνειάς τους. 

 Ο ναός στα Λακώνια που είναι αφιερωμένος στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος μικρών διαστάσεων. Τα μόνα ανοίγματά του είναι το μικρό αγιοθύριδο στην κόγχη της αψίδας και η νότια είσοδος με το χαρακτηριστικό περίθυρο της Βενετοκρατίας. Ολόκληρο το εσωτερικό του ναού κοσμείται με τοιχογραφίες, που χρονολογούνται με βάση την αφιερωτική επιγραφή στα 1432 (Gerola II, 300). Στο εικονογραφικό πρόγραμμα έχουν περιληφθεί οι εμφανίσεις και τα θαύματα των αρχαγγέλων, όπως το εν Χώναις θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στο δυτικό τοίχο εικονίζονται οι ιδρυτές, Μιχαήλ και Νικόλαος Μοχιότης εκ των οποίων ο ένας κρατά τόξο και βέλη, και ο Ιωάννης Μοχιότης με τη γυναίκα του που κρατούν ομοίωμα του ναού. Όλες οι μορφές φορούν ενδυμασίες της εποχής

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΞΩ ΛΑΚΩΝΙΩΝ ΜΕΡΑΜΒΕΛ