Εκκλησία

Στη Κάτω Χώρα του Μυλοποτάμου όπου ιστορικά είναι σημαντικότερη από το υπόλοιπο χωριό, φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, το πρώτο κτίριο που παρατηρούμε, είναι το παλιό εγκαταλειμμένο σχολείο του χωριού δίπλα από άλλα ερειπωμένα παλιά σπίτια.

Κατεβαίνοντας την λαγκαδιά του Μυλοποτάμου γύρω και παρακάτω από τον καταρράκτη της “Φόνισσας” πάνω στα βράχια, ανάμεσα από τα πλατάνια τους σκίνους και τους κισσούς είναι χτισμένοι 22 νερόμυλοι. Οι νερόμυλοι λειτουργούσαν με την δύναμη του νερού του ποταμού που ακόμη και σήμερα ρέει άφθονο. Το νερό αυτό έτρεχε σε μία και μοναδική τάφρο που πέρναγε από όλους τους μύλους. Κάθε μύλος είχε τρεις κυρίως χώρους, τον χώρο που ήταν ο μύλος και γινόταν το άλεσμα του καρπού, τα δωμάτια που ζούσαν και κοιμόντουσαν οι άνθρωποι που δούλευαν σε αυτούς και τέλος το χώρο που έβαζαν τα γαϊδούρια, τα οποία αποτελούσαν το μεταφορικό μέσο της εποχής.

Το νερό της τάφρου το χρησιμοποιούσαν επίσης και οι περιβολάρηδες. Οι μύλοι αυτοί ανήκαν στις οικογένειες που τους δούλευαν και έχουν συνήθως το όνομα εκείνων που τους κατασκεύασαν ή των πρώτων που τους λειτούργησαν. Η ζωή των μυλωνάδων και των οικογενειών τους ήταν πολύ δύσκολη. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την έλευση νέων μέσων για την άλεση του καρπού οδήγησε στην εγκατάλειψη των μύλων. Λίγο παρακάτω αρχίζουν οι μικροί και μεγάλοι καταρράκτες με τις υπέροχες λιμνούλες, όπου μπορείτε να βουτήξετε, να κολυμπήσετε ή εάν δεν θέλετε να δροσιστείτε μπορείτε να συνεχίσετε το περπάτημα και να κατεβείτε όλη την λαγκαδιά με προορισμό το Καλάμι.

https://www.kythera.gr/whattosee/neromyloi.php

Η μεγαλύτερη μονή των Κυθήρων! Βρίσκετε στην περιοχή των Μυρτιδίων στα δυτικά του νησιού και είναι χτισμένη σε ένα φυσικό βραχώδης άνοιγμα, ανάμεσα από πάρα πολλές μυρτιές! Η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας είναι το πολυτιμότερο κειμήλιο του νησιού και είναι η απανταχού προστάτιδα των Κυθηρίων. Η παράδοση λέει ότι ένας βοσκός είδε στον ύπνο του έναν άγγελο να του υποδεικνύει ένα σημείο στην περιοχή που είχε τα πρόβατά του. Εκεί μέσα σε μια μυρτιά υπήρχε μία εικόνα με την Παναγία. Ο βοσκός ξύπνησε θορυβημένος. Το πρωί πήγε και βρήκε την εικόνα. Την πήρε στο σπίτι του στο γειτονικό χωριό Καλοκαιρινές.

Τη νύχτα η εικόνα εξαφανιζόταν, επέστρεφε στη μυρτιά. Ο βοσκός είδε ξανά τον άγγελο να του λέει πως η εικόνα έπρεπε να μείνει εκεί κοντά στη μυρτιά. Έτσι ο βοσκός έκτισε ένα μικρό εκκλησάκι δίπλα στη μυρτιά και τοποθέτησε την εικόνα εκεί, την οποία την ονόμασε Μυρτιδιώτισσα. Αυτό το εκκλησάκι παραμένει έως σήμερα και ονομάζετε παλαιό Καθολικό όπου εκεί στεγάζεται η εικόνα της Παναγίας μαζί με τα τάματα των επισκεπτών της, μερικά τεράστια κεριά φτιαγμένα από τους ιερείς της εποχής και μερικές άλλες μικρές εικόνες. Η εικόνα όταν βρέθηκε δεν είχε τις σημερινές διαστάσεις. Αυτές τις απέκτησε αργότερα όταν τοποθετήθηκε σε ξύλινο πλαίσιο. Το 1837 φιλοτεχνήθηκε το χρυσό ένδυμα, έργο του καλλιτέχνη Νικόλαου Σπιθάκη. Από αυτή την αρχαία εικόνα φαίνονται μόνο τα πρόσωπα, στα οποία με την πάροδο των αιώνων δεν διακρίνονται πλέον τα χαρακτηριστικά. Στο κάτω μέρος της χρυσής επένδυσης απεικονίζονται τρία θαύματα της Μυρτιδιώτισσας. Το θαύμα της ευρέσεως, η ίασης του παραλύτου και το θαύμα της διασώσεως του φρουρίου της πόλεως των Κυθήρων από την πτώση κεραυνού το 1829. Πάνω ακριβώς από το παλαιό Καθολικό, το 1857, χτίστηκε ο νεότερος μεγαλοπρεπής ναός σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Βόρεια και νότια του νεότερου Καθολικού βρίσκονται τα κελιά των πιστών που επισκέπτονται την μονή την περίοδο της νηστείας των πρώτων δεκαπέντε ημερών του Αυγούστου. Αξιοθαύμαστο έργο στο εσωτερικό της μονής είναι το πώρινο κωδωνοστάσιο 26 μέτρων με τοξοειδείς σχηματισμούς στις προσόψεις των τεσσάρων ορόφων του καλλιτέχνη Νικολάου Φατσέα. Σε όλα αυτά τα έργα πρωτοστάτησε ο ιερομόναχος Αγαθάγγελος Καλλίγερος. Στα χρόνια των πειρατικών επιδρομών, η εικόνα για λόγους ασφαλείας φυλασσόταν στο φρούριο της πόλεως των Κυθήρων στον ομώνυμο ναό. Το κορυφαίο θρησκευτικό έθιμο των Κυθήριων είναι η λιτάνευση κατά την Κυριακή της Ορθοδοξίας από τα Μυρτίδια στη Χώρα. Η περιφορά της εικόνας διαρκεί 15 ημέρες περνώντας μέσα από τα περισσότερα χωριά του νησιού καταλήγοντας στην Χώρα Πολλοί πιστοί ακολουθούν την εικόνα κατά την περιφορά της και τις 15 μέρες! Η Μυρτιδιώτισσα γιορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου, ημερομηνία ευρέσεως της εικόνας.

Κάστρο Κάτω Χώρας Μυλοποτάμου

Ένα ακόμη απομεινάρι της Ενετοκρατίας στο νησί αποτελεί το κάστρο του Μυλοποτάμου, χτισμένο σε στρατηγικό (όπως είναι λογικό) σημείο στις πλαγιές του χωριού με το οποίο οι Βενετοί έλεγχαν τα δυτικά παράλια του  νησιού και κατ ' επέκταση την πλευρά της θάλασσας προς το Ιόνιο πέλαγος. Στη πύλη του φρουρίου η χρονολογία 1565 μας ενημερώνει για την οικοδόμησή του, ενώ εσωτερικά δημιουργήθηκε οικισμός από σπίτια τα οποία κατοικούνταν μέχρι τη δεκαετία του '50. Το κάστρο περικλείει μια μεσαιωνική νεκρόπολη. Στη μοναδική επιβλητική πύλη του φρουρίου υπάρχει το φτερωτό λιοντάρι, έμβλημα του Αγίου Μάρκου και της πανίσχυρης τότε Βενετίας. Όπως και τα υπόλοιπα φρούρια έτσι και του Μυλοποτάμου περικλείει εκκλησίες, 9 στον αριθμό, που ανήκουν στο 16ο - 17ο αιώνα γεμάτες τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Οι αξιοθαύμαστες για την αρχιτεκτονική τους εκκλησίες αναφορικά είναι οι εξής :  Παναγία Μεσοσπορίτισσα, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιοι Ανάργυροι, Άγιος Νικόλαος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Άγιος Δημήτριος.

Αυτή η Βυζαντινή εκκλησία του 10ου με 12ου αιώνα είναι χτισμένη στην συνοικία των Αραιών, κοντά στον Μυλοπόταμο, και θεωρείται ένα μικρό αρχιτεκτονικό θαύμα. Είναι ένας εγγεγραμμένος σταυροειδής με πολυγωνικό τρούλο, χωρίς νάρθηκα. Διασώζει δύο στρώματα τοιχογραφιών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών. Ο ζωγραφικός διάκοσμος σώζεται σε 3 μέρη του ιερού βήματος: την πρόθεση αριστερά, το κυρίως ιερό, το διακονικό δεξιά. Αυτά τα τρία δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Ίσως στα χρόνια της Ενετοκρατίας να χτίσανε τα ανοίγματα για να χρησιμοποιήσουν την πρόθεση και το διακονικό σαν παρακείμενα ιερά κατά τη συνήθεια της καθολικής εκκλησίας. Μια άλλη πρωτοτυπία του ναού είναι ότι στην αψίδα του ιερού βήματος αντί για τη μορφή της Παναγίας Πλατυτέρας που υπάρχει συνήθως, εδώ έχουμε τη μορφή του αγίου Πέτρου. Στην αυλή του έχουν βρεθεί απομεινάρια προϊστορικών κατασκευών. Ο ναός βρίσκετε σε έναν παράδρομο στην είσοδο του χωριού ανάμεσα από πολλά πεύκα και έχει εκπληκτική θέα στα κεντρικά σημεία του νησιού και προς τον Μυλοπόταμο.