Γαλάτα

Τα λημέρια της ΕΟΚΑ ήταν σύστημα τεσσάρων κρησφύγετων: Το αρχηγείο, η αποθήκη, ένα μαγειρείο και ένα παρατηρητήριο. Βρίσκονται στην κορυφογραμμή που δεσπόζει του χωριού Κούρδαλι. Εδώ έστησε για λίγο το στρατηγείο του ο αρχηγός της ΕΟΚΑ. Ο αρχηγός Γεώργιος Γρίβα Διγενής έδωσε διαταγή να κατασκευαστούν στην περιοχή κρησφύγετα, όπου να μπορούν οποιαδήποτε στιγμή οι αγωνιστές να καταφεύγουν, όταν η παρουσία τους στα χωριά θα είναι δύσκολη. Μετά από αναγνώριση των βουνών της περιοχής επιλέχθηκε η κορυφογραμμή πάνω στο Κούρδαλι. Η βρύση που υπήρχε 300 μέτρα χαμηλότερα από την κορυφογραμμή ήταν και αυτή ένας καθοριστικός παράγοντας στην απόφαση για την ανέγερση των λημεριών στην περιοχή.

Η τοποθεσία που επιλέχτηκε για την κατασκευή των λημεριών ήταν ιδανική. Η πρόσβαση από τον εχθρό ήταν δύσκολη, γιατί δεν υπήρχε δρόμος στην περιοχή. Προσφερόταν για άμυνα, ιδίως από τη μεριά του χωριού Σπήλια, αλλά και για ασφαλή διαφυγή προς Κακοπετρια ή Ασίνου. Τα λημέρια κατασκευάστηκαν το καλοκαίρι του 1955 από κατοίκους των Σπηλιών-Κουρδάλων και της Κυπερούντας υπό την καθοδήγηση του τομεάρχη της περιοχής Ρένου Κυριακίδη. Τα λημέρια φιλοξένησαν τον αρχηγό της ΕΟΚΑ στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή και άλλους 18 αντάρτες από τις 23/11/1955 μέχρι τις 11/12/1955.

Στις 11/12/1955 τα λημέρια περικυκλώθηκαν από πλήθος Άγγλων στρατιωτών. Εδώ τότε έγινε η περίφημη «Μάχη των Σπηλιών» με τραγικά για τους Άγγλους αποτελέσματα. Μετά τη μάχη οι Άγγλοι ανακάλυψαν και ανατίναξαν τα κρησφύγετα. Τα κρησφύγετα έχουν επισκευαστεί από το Τμήμα Δασών, το οποίο δημιούργησε δίκτυο μονοπατιών στην περιοχή, με επεξηγηματικές πινακίδες, δείκτες και παγκάκια.

Τι μοναστηράκι της Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας υπάγεται στη Μητρόπολη Μόρφου, μεταξύ των χωριών του Τροόδους Σπήλια –Κούρδαλι. Ο ναός, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι το αρχαιότερο μνημείο της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων. Κτίστηκε το 16ο αιώνα από το διάκονο Ιωάννη Κουρδάλη και σώζονται εξαιρετικές τοιχογραφίες. Υποψήφιο για ένταξη στο κατάλογο με τα πολιτιστικά μνημεία της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Ενετικό εκκλησάκι της Παναγίας Ποδίθου χτισμένο το 1502.  Βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της Οροσειράς του Τροόδους στο βόρειο τμήμα της κοιλάδας της Σολέας. Απο το 1985 το μικρό εκκλησάκι αποτελεί μια απο τις 10 εκκλησίες-μοναστήρια που βρίσκονται στον κατάλογο των μνημείων πολιτιστικής κληρονομίας της Ουνέσκο και βρίσκεται κατω υπο την εποπτεία του τμήματος αρχαιοτήτων.