ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΗΛΟΥ

Παναγία Τουρλιανή
Στο κληματοβούνι (λόφος πάνω από το Kλήμα) , θα βρείτε την εκκλησία της Παναγίας της Tουρλιανής. Εκτός από τις πολύ παλιές εικόνες της εκκλησίας, αξίζει να την επισκεφτείτε για την μαγευτική θέα που προσφέρει προς τα πάνω χωριά του νησιού, αλλά και προς την είσοδο του κόλπου του Αδάμαντα. Ξαποστάστε στο φιλόξενο προαύλιό της την ώρα που ο ήλιος δύει, για να απολαύσετε ένα φανταστικό ηλιοβασίλεμα.

Η Τρυπητή είναι ένας παραδοσιακός καλοδιατηρημένος οικισμός, σχεδόν ενωμένος με την Πλάκα, κτισμένος αμφιθεατρικά πάνω από τα ερείπια της κλασικής πόλης του Κλήματος.
Το όνομά της οφείλεται στα μαλακά ηφαιστειογενή πετρώματά της, που έμοιαζαν τρυπημένα, όπως επίσης και στις πολλές τρύπες που υπάρχουν λαξεμένες στον βράχο πάνω στον οποίο είναι χτισμένη.
Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ενώ σε αυτό το χωριό σώζονται μοναδικοί, γραφικοί ανεμόμυλοι που παλιά χρησιμοποιούνταν για την άλεση σιτηρών και σήμερα οι περισσότεροι έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα.
Στην Τρυπητή μπορείτε να απολαύσετε πανοραμική θέα στον κόλπο του Αδάμαντα και γαστρονομικά εδέσματα στα μεζεδοπωλεία και εστιατόρια του χωριού. Σε κοντινή απόσταση μπορείτε να επισκεφτείτε ακόμη και με τα πόδια τις Κατακόμβες και το Αρχαίο Θέατρο.

Ο Άγιος Γεώργιος είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού του Πέρα Τριοβασάλου. Εάν την επισκεφτείτε αξίζει να παρατηρήσετε τη μαρμάρινη πλάκα που δεσπόζει στην είσοδο της εκκλησίας και απεικονίζει τον Άγιο Γεώργιο έφιππο, το μαρμάρινο τέμπλο της και το μωσαϊκό του λαϊκού καλλιτέχνη Πέτρου Ραπανάκη που βρίσκεται στο προαύλιό της.

Εάν επισκεφτείτε τον Άγιο Γεώργιο ή τον Άγιο Σπυρίδωνα την ημέρα του Πάσχα, θα παρακολουθήσετε το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που χρονολογείται από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και αναβιώνει μέχρι και σήμερα. Το έθιμο αυτό, συνδυάζεται και με το έθιμο του «μπαρουτιού», όπου οι νέοι των δύο χωριών, του Τριοβασάλου και του Πέρα Τριοβασάλου, πετάνε δυναμίτες σε χώρο ανάμεσα στις δύο εκκλησίες, διεκδικώντας ο καθένας τον τίτλο του νικητή. Νικητής είναι το χωριό που θα προκαλέσει τον περισσότερο θόρυβο και θα σκάσει τους περισσότερους δυναμίτες.

Οι Πλάκες, μικρό χωριουδάκι με άσπρα σπίτια και σοκάκια, βρίσκονται ανάμεσα στην Πλάκα και τον Τριοβάσαλο. Χτίστηκαν στις υπώρειες του Κάστρου και πήραν το όνομά τους (που σημαίνει ίσιωμα) από το ότι η περιοχή ήταν επίπεδη. Αν βρεθείτε στις Πλάκες, μπορείτε να επισκεφτείτε την εκκλησία του χωριού, τον Άγιο Χαράλαμπο, στον οποίο θα βρείτε μία από τις παλαιότερες εικόνες του νησιού, την Παναγία την Ακραδιώτισσα. Τέλος, από τις Πλάκες μπορείτε να μεταβείτε εύκολα και γρήγορα στην εκπληκτική παραλία της Πλάθιενας

Άγιος Χαράλαμπος
Στους πρόποδες της Πλάκας, στο χωριό με το όνομα Πλάκες, βρίσκεται η τέταρτη σε μέγεθος εκκλησία του νησιού, ο Άγιος Χαραλάμπος. Ο ναός αυτός ανεγέρθη το 1853 (στη θέση ενός παλιού ναϋδρίου), χάρη στον κόπο και στις δωρεές των λιγοστών κατοίκων του χωριού.

Στο ναό μπορείτε να δείτε σύγχρονες τοιχογραφίες (η τοιχογραφία του Παντοκράτωρος στο θόλο, του Αγ. Χαραλάµπους στην αριστερή πλευρά  και απέναντι του Αγ. Βλάσιου) και ενδιαφέρουσες εικόνες όπως του Άρχοντος Μιχαήλ, του Χριστού, του Προδρόµου, της Κυρίας των Αγγέλων, του Αγ. Ιακώβου, της Αγ. Αικατερίνης και της Παναγίας της Ακραδιώτισσας, της παλαιότερης εικόνας του νησιού. Αυτή η μεγάλης αξίας εικόνα έχει μεταφερθεί από  το κατεστραμμένο μοναστήρι που βρισκόταν στη Μικρή Ακραδιά.

Ο σπουδαίος αγιογράφος Κόντογλου αναφέρει για την εικόνα της Παναγιάς της Ακραδιώτισσας: «Είναι ζωγραφισμένη απάνου σ` ένα στενόµακρο σανίδι, βαθουλωμένο σαν σκάφη, όπως είναι στα πιο αρχαία κονίσµατα. Το κεφάλι της Παναγιάς είναι όρθιο, όπως στις άλλες παλιές Οδηγήτρες, του Χριστού όπως φαίνεται από το πλάγι.Τα µάτια, η μύτη, το στόµα είναι σημειωμένα µε σιένα λίγο πιο σκούρα απ` τον προπλασµό. Τα μαλακά φώτα είναι βαλµένα µε λεύτερες και πεταχτές πινελιές, όπως στα αρχαία ψηφία, ενώ στις πιο καινούργιες εικόνες τα φωτισμένα είναι δουλεµένα µε κανονικές γραμμές η µια δίπλα στην άλλη, τραβηγμένες µε προσοχή κι από κοντά. Ο προπλασµός είναι σιένα κόκκινη, η όψη της Παναγιάς δείχνει γερασµένη κι αγέλαστη, ολότελα διαφορετική απ` το συνηθισμένο τύπο της Οδηγήτρας»

Τριοβάσαλος και Πέρα Τριοβάσαλος

Ξεκινώντας απ' το λιμάνι και πριν φτάσουμε στην Πλάκα, τα πρώτα χωριά που συναντάμε είναι ο Tριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος.
Τα δύο αυτά σχεδόν συνεχόμενα χωριά έχουν δημιουργηθεί σε δύο γειτονικούς λόφους, είναι πυκνοκατοικημένα και κτισμένα αμφιθεατρικά, ενώ παρουσιάζουν αξιόλογη εμπορική κίνηση. Ο «Καρόδρομος» στον Τριοβάσαλο αποτελεί κεντρικό σημείο του νησιού, μιας και εκεί βρίσκονται αρκετές τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες,  καφενεία και εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στον Τριοβάσαλο και στον Πέρα Τριοβάσαλος μπορείτε να επισκεφτείτε τις  δύο αξιόλογες εκκλησίες των χωριών αυτών, τον  Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Γεώργιο αντίστοιχα.

Νεκροταφείο των επάνω χωριών 
Στον Τριοβάσαλο, πάνω στον δρόμο που οδηγεί στην Πλάκα θα δείτε το ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής νεκροταφείο των επάνω χωριών: της Πλάκας, των Πλακών, του Τριβασάλου, του Πέρα Τριοβασάλου και της Τρυπητής. Το νεκροταφείο αυτό διαθέτει μία πολύ πρωτότυπη αρχιτεκτονική, μιας και οι τάφοι του έχουν την μορφή μιας μικρής εκκλησίας.

Οι κατακόμβες βρίσκονται κοντά στο χωριό της Τρυπητής, σε σπηλιές 150 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Το 2009 η Ιερά Σύνοδο ανακήρυξε τη Μήλο ως ιερό νησί, μιας και οι Κατακόμβες αποτελούν το αρχαιότερο μνημείο της χριστιανοσύνης. Ήταν ο πρώτος τόπος συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών και το πρώτο κοινοτικό νεκροταφείο στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα. Οι Κατακόμβες της Μήλου είναι μοναδικές σε μέγεθος σε όλο τον Ελλαδικό χώρο και από τα πιο γνωστά και αξιόλογα Χριστιανικά μνημεία παγκοσμίως, μαζί με τις κατακόμβες της Ρώμης και των Αγίων Τόπων.

Το δαιδαλώδες αυτό συγκρότημα αποτελείται από τρεις μεγάλες -αρχικά ανεξάρτητες- υπόγειες στοές (Α,Β,Γ) λαξευμένες στο πορώδες ηφαιστειογενές πέτρωμα, από πέντε διαδρόμους και έναν ορθογώνιο νεκρικό θάλαμο στη μορφή των cubicula των Κατακομβών της Ρώμης. Η κάθε κατακόμβη έχει διαφορετικό πλάτος (1-5 μέτρα) και διαφορετικό ύψος (1,60-2,50 μέτρα). Το συνολικό του μήκος είναι 185 μέτρα και σήμερα σώζονται στα τοιχώματα των στοών 126 «αρκοσόλια» (λαξεμένοι αψιδωτοί τάφοι.)  Τα αρκοσόλια ήταν χρωματικά διακοσμημένα (κόκκινη ταινία στην στεφάνη και βαθύ μπλε χρώμα στην επιφάνεια του τυμπάνου), αλλά σήμερα σώζονται ελάχιστα ίχνη από τον χρωματικό τους διάκοσμο.

Η σημερινή μορφή των κατακομβών οφείλεται σε κάποιες επεμβάσεις του 20ού αιώνα, όπως η είσοδος στο νεκρικό θάλαμο Β και τα περάσματα που ενώνουν τις τρεις αρχικά ανεξάρτητες κατακόμβες.                                                                            Σήμερα μπορείτε να επισκεφτείτε μόνο τη στοά Β, την Κατακόμβη των «Πρεσβυτέρων» όπως αποκαλείται και να κάνετε τον γύρω της  πάνω σε μια ξύλινη πλατφόρμα. Στη δεξιά πλευρά αυτής της κατακόμβης σώζεται ο μοναδικός διώροφος τάφος των Κατακομβών και σπαράγματα της πιο σημαντικής επιγραφής γραμμένης με κεφαλαία κόκκινα γράμματα μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο. Στο κέντρο βρίσκεται ένας βράχος, όπου πιθανότατα να είχε ενταφιαστεί ένας από τους πρώτους επισκόπους της χριστιανικής κοινότητας της Μήλου και οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Aγία Tράπεζα στις λειτουργίες τους.

Από τις μη επισκέψιμες κατακόμβες, η Α (δυτικά της σημερινής κεντρικής στοάς) είναι μεγάλου πλάτους, διαθέτει ευρύχωρο ταφικό θάλαμο και διακρίνεται για τους διπλούς οικογενειακούς τάφους που είναι λαξευμένοι στα τοιχώματά της, ενώ η Γ (ανατολικά της σημερινής κεντρικής στοάς) σώζεται μόνο τμηματικά και το αξιοσημείωτο είναι τα ίχνη τοιχογραφίας που σώζονται σε αυτήν (μία από τις λίγες σωζόμενες παλιοχριστιανικές τοιχογραφίες, στην οποία εικονίζονται κλαδιά με άνθη και πτηνά).
 
 

 Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου βρίσκεται στην Πλάκα και στεγάζεται σ' ένα όμορφο νεοκλασικό κτίσμα του Ernst Ziller.
Στο μουσείο μπορείτε να θαυμάσετε τις εξής συλλογές:
• Προϊστορική συλλογή από τη Φυλακωπή
• Συλλογή γλυπτών και ανάγλυφων
• Συλλογή οψιδιανού
• Συλλογή επιγραφών

Στην είσοδο του Μουσείου (Αίθουσα Α) , δεσπόζει το πιστό αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου, το οποίο κατασκευάστηκε από το εργαστήριο του μουσείου του Λούβρου. Στο αριστερό τμήμα της αίθουσας μπορείτε να δείτε προθήκες με λεπίδες, φολίδες και απολεπίσματα οψιδιανού από τη Φυλακωπή, τα Νύχια και το Δεμεναγάκι. Επίσης, στη ίδια αίθουσα έχετε την ευκαιρία να δείτε έναν ταφικό πίθο του 6ου αιώνα π.χ.

Προχωρώντας στην αριστερή αίθουσα (Αίθουσα Β) μπορείτε να δείτε τα προϊστορικά αντικείμενα, από 5η χιλιετία ως τέλος 2ης χιλιετίας π.Χ. Εκεί θα συναντήσετε προθήκες με ευρήματα ανασκαφών από την αρχαία Φυλακωπή, πολλά αγγεία με ζωγραφισμένα κρίνα, ειδώλια, πώρινο βωμό από το ιερό της Φυλακωπής, μικρή συλλογή μαρμάρινων πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων και την διάσημη «Kυρά της Φυλακωπής»

Στην μικρή αίθουσα πίσω από την είσοδο (Αίθουσα Γ) θα συναντήσετε έργα γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά, αρκετά νομίσματα, εργαλεία και χρηστικά αντικείμενα.

Τέλος, προχωρώντας στην αίθουσα δεξιά της εισόδου (Αίθουσα Δ'), θα δείτε ευρήματα από την αρχαία πόλη του Κλήματος, αρκετά γλυπτά της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου (Ερμαϊκό άγαλμα του Μάριου Τρόφιμου, επιτύμβιο ανάγλυφο νέου με υπηρέτη κλπ), μαρμάρινα αναθηματικά και πλάκες με το αρχαϊκό μηλιακό αλφάβητο (Λόγω της μεγάλης ακμής που είχαν φτάσει οι Μήλιοι στην ιστορική περίοδο είχαν αναπτύξει το δικό τους «Μηλιακό αλφάβητο», που αποτελούταν από 21 γράμματα).
 
 

Παραλία με απάνεμη αμμουδιά, βότσαλα και καταγάλανα νερά.

Άγιος Νικόλαος
Στο κέντρο του χωριού της Τρυπητής δεσπόζει ο  μεγαλοπρεπής ναός  του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε το 1888 στη θέση μιας άλλης μικρότερης εκκλησίας, σύμφωνα με το σχέδιο του Αγίου Νικολάου της Σύρου.

Ο ναός αυτός διαθέτει πλούσιο και αξιόλογο διάκοσμο. Θα δείτε το μαρμάρινο τέμπλο του (του Τήνου μαρμαρογλύπτη Γ. Καπαριά), όμορφα ξυλόγλυπτα, το παλαιό εικονοστάσι του 17ου αιώνα, εικονοστάσι και δεσποτικό του Γ. Ι. Λαουτάρη και άµβωνα του Μηλιού Εµµ. Μαρκαντώνη. Ακόμα μπορείτε να θαυμάσετε σπουδαίες εικόνες του Εμμανοουήλ Σκορδίλη και άλλων καλλιτεχνών της Κρητικής Σχολής, μεταφερμένες από την Παλαιά Χώρα (τη μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού).

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε πως ο ναός αυτός παρουσιάζει και ένα αρχιτεκτονικό παράδοξο, μιας και λόγω έλλειψης επαρκούς χώρου, το μήκος του είναι μικρότερο από το πλάτος του.

Τριοβάσαλος και Πέρα Τριοβάσαλος

Ξεκινώντας απ' το λιμάνι και πριν φτάσουμε στην Πλάκα, τα πρώτα χωριά που συναντάμε είναι ο Tριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος.
Τα δύο αυτά σχεδόν συνεχόμενα χωριά έχουν δημιουργηθεί σε δύο γειτονικούς λόφους, είναι πυκνοκατοικημένα και κτισμένα αμφιθεατρικά, ενώ παρουσιάζουν αξιόλογη εμπορική κίνηση. Ο «Καρόδρομος» στον Τριοβάσαλο αποτελεί κεντρικό σημείο του νησιού, μιας και εκεί βρίσκονται αρκετές τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες,  καφενεία και εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στον Τριοβάσαλο και στον Πέρα Τριοβάσαλος μπορείτε να επισκεφτείτε τις  δύο αξιόλογες εκκλησίες των χωριών αυτών, τον  Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Γεώργιο αντίστοιχα.

 Παναγία Φανερωμένη 
Κατεβαίνοντας τον δρόμο από την Τρυπητή προς τις Κατακόμβες, θα συναντήσετε στο δεξί σας χέρι, σε μία κατάφυτη τοποθεσία γεμάτη κυπαρίσσια το εκκλησάκι της Παναγίας της Φανερωμένης. Μία από τις πιο όμορφες εκκλησίες του νησιού, στης οποίας το εσωτερικό βρίσκονται δύο τάφοι με καμάρες, ενώ στο ιερό της μπορείτε να διακρίνετε ίχνη από τοιχογραφίες.

Ο Άγιος Σπυρίδωνας είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού του Τριοβασάλου και αποτελεί ενιαίο  οικοδόμημα με τη μικρότερη εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος είναι μία ενδιαφέρουσα εκκλησία, αφού παρουσιάζει μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με τέσσερις μεγάλες αψίδες. Σε αυτήν θα βρείτε εικόνες από τις κατεστραμένες εκκλησίες της παλιάς πόλης της Ζεφυρίας, καθώς και την εικόνα «Βασιλεύς Βασιλευόντων» του γνωστού κρητικού αγιογράφου Σκορδίλη.

Εάν επισκεφτείτε τον Άγιο Σπυρίδωνα ή τον Άγιο Γεώργιο την ημέρα του Πάσχα, θα παρακολουθήσετε το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που χρονολογείται από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και αναβιώνει μέχρι και σήμερα. Το έθιμο αυτό, συνδυάζεται και με το έθιμο του «μπαρουτιού», όπου οι νέοι των δύο χωριών, του Τριοβασάλου και του Πέρα Τριοβασάλου, πετάνε δυναμίτες σε χώρο ανάμεσα στις δύο εκκλησίες, διεκδικώντας ο καθένας τον τίτλο του νικητή. Νικητής είναι το χωριό που θα προκαλέσει τον περισσότερο θόρυβο και θα σκάσει τους περισσότερους δυναμίτες.

Παραδοσιακό ψαροχώρι, περιτριγυρισμένο με πολύχρωμα σύρματα.
Διαθέτει ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόριο, καθώς και ήσυχη και μικρή αμμουδιά σχεδόν 150 μέτρων, με ψιλό σκούρο γκρι βοτσαλάκι και αλμυρίκια.

5χλμ βορειοδυτικά της Πλάκας θα βρείτε άλλο  ένα ψαροχώρι με «σύρματα» και παραθεριστικές κατοικίες, τα Μαντράκια. Ο οικισμός διαθέτει ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόριο, ενώ σε πολύ μικρή απόσταση θα συναντήσετε την παραλία της Συκιάς,  μια μικρή παραλία σχεδόν 150 μέτρων με σκούρο γκρι βότσαλο και καταγάλανα νερά.