Α.Τ. ΜΗΛΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

Παναγία Τουρλιανή
Στο κληματοβούνι (λόφος πάνω από το Kλήμα) , θα βρείτε την εκκλησία της Παναγίας της Tουρλιανής. Εκτός από τις πολύ παλιές εικόνες της εκκλησίας, αξίζει να την επισκεφτείτε για την μαγευτική θέα που προσφέρει προς τα πάνω χωριά του νησιού, αλλά και προς την είσοδο του κόλπου του Αδάμαντα. Ξαποστάστε στο φιλόξενο προαύλιό της την ώρα που ο ήλιος δύει, για να απολαύσετε ένα φανταστικό ηλιοβασίλεμα.

Η Τρυπητή είναι ένας παραδοσιακός καλοδιατηρημένος οικισμός, σχεδόν ενωμένος με την Πλάκα, κτισμένος αμφιθεατρικά πάνω από τα ερείπια της κλασικής πόλης του Κλήματος.
Το όνομά της οφείλεται στα μαλακά ηφαιστειογενή πετρώματά της, που έμοιαζαν τρυπημένα, όπως επίσης και στις πολλές τρύπες που υπάρχουν λαξεμένες στον βράχο πάνω στον οποίο είναι χτισμένη.
Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ενώ σε αυτό το χωριό σώζονται μοναδικοί, γραφικοί ανεμόμυλοι που παλιά χρησιμοποιούνταν για την άλεση σιτηρών και σήμερα οι περισσότεροι έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα.
Στην Τρυπητή μπορείτε να απολαύσετε πανοραμική θέα στον κόλπο του Αδάμαντα και γαστρονομικά εδέσματα στα μεζεδοπωλεία και εστιατόρια του χωριού. Σε κοντινή απόσταση μπορείτε να επισκεφτείτε ακόμη και με τα πόδια τις Κατακόμβες και το Αρχαίο Θέατρο.

Οι Πλάκες, μικρό χωριουδάκι με άσπρα σπίτια και σοκάκια, βρίσκονται ανάμεσα στην Πλάκα και τον Τριοβάσαλο. Χτίστηκαν στις υπώρειες του Κάστρου και πήραν το όνομά τους (που σημαίνει ίσιωμα) από το ότι η περιοχή ήταν επίπεδη. Αν βρεθείτε στις Πλάκες, μπορείτε να επισκεφτείτε την εκκλησία του χωριού, τον Άγιο Χαράλαμπο, στον οποίο θα βρείτε μία από τις παλαιότερες εικόνες του νησιού, την Παναγία την Ακραδιώτισσα. Τέλος, από τις Πλάκες μπορείτε να μεταβείτε εύκολα και γρήγορα στην εκπληκτική παραλία της Πλάθιενας

Μέσα Παναγιά ή Παναγία Σκινιώτισσα
Στην κορυφή του Κάστρου, θα συναντήσετε τη μικρή καμαροσκέπαστη εκκλησία της Παναγίας της Σκοινιώτισσας ή Μέσα Παναγιά. Το σημερινό κτίσμα της εκκλησίας διατηρείτε σε πολύ καλή κατάσταση, αφού είναι μεταπολεμικό. Το παλαιότερο ναϋδριο ανατινάχτηκε την περίοδο της Γερμανικής κατοχής για να στηθεί στη θέση του το αντιαεροπορικό προβόλο και έτσι οι κάτοικοι την ξαναέχτισαν μετά το 1944.

Την  ονομασία «Σκινιώτισσα» φημολογείται πως την πήρε από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε πάνω  σε σκίνο, στην κορυφή του Κάστρου. 

Άγιος Χαράλαμπος
Στους πρόποδες της Πλάκας, στο χωριό με το όνομα Πλάκες, βρίσκεται η τέταρτη σε μέγεθος εκκλησία του νησιού, ο Άγιος Χαραλάμπος. Ο ναός αυτός ανεγέρθη το 1853 (στη θέση ενός παλιού ναϋδρίου), χάρη στον κόπο και στις δωρεές των λιγοστών κατοίκων του χωριού.

Στο ναό μπορείτε να δείτε σύγχρονες τοιχογραφίες (η τοιχογραφία του Παντοκράτωρος στο θόλο, του Αγ. Χαραλάµπους στην αριστερή πλευρά  και απέναντι του Αγ. Βλάσιου) και ενδιαφέρουσες εικόνες όπως του Άρχοντος Μιχαήλ, του Χριστού, του Προδρόµου, της Κυρίας των Αγγέλων, του Αγ. Ιακώβου, της Αγ. Αικατερίνης και της Παναγίας της Ακραδιώτισσας, της παλαιότερης εικόνας του νησιού. Αυτή η μεγάλης αξίας εικόνα έχει μεταφερθεί από  το κατεστραμμένο μοναστήρι που βρισκόταν στη Μικρή Ακραδιά.

Ο σπουδαίος αγιογράφος Κόντογλου αναφέρει για την εικόνα της Παναγιάς της Ακραδιώτισσας: «Είναι ζωγραφισμένη απάνου σ` ένα στενόµακρο σανίδι, βαθουλωμένο σαν σκάφη, όπως είναι στα πιο αρχαία κονίσµατα. Το κεφάλι της Παναγιάς είναι όρθιο, όπως στις άλλες παλιές Οδηγήτρες, του Χριστού όπως φαίνεται από το πλάγι.Τα µάτια, η μύτη, το στόµα είναι σημειωμένα µε σιένα λίγο πιο σκούρα απ` τον προπλασµό. Τα μαλακά φώτα είναι βαλµένα µε λεύτερες και πεταχτές πινελιές, όπως στα αρχαία ψηφία, ενώ στις πιο καινούργιες εικόνες τα φωτισμένα είναι δουλεµένα µε κανονικές γραμμές η µια δίπλα στην άλλη, τραβηγμένες µε προσοχή κι από κοντά. Ο προπλασµός είναι σιένα κόκκινη, η όψη της Παναγιάς δείχνει γερασµένη κι αγέλαστη, ολότελα διαφορετική απ` το συνηθισμένο τύπο της Οδηγήτρας»

Τριοβάσαλος και Πέρα Τριοβάσαλος

Ξεκινώντας απ' το λιμάνι και πριν φτάσουμε στην Πλάκα, τα πρώτα χωριά που συναντάμε είναι ο Tριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος.
Τα δύο αυτά σχεδόν συνεχόμενα χωριά έχουν δημιουργηθεί σε δύο γειτονικούς λόφους, είναι πυκνοκατοικημένα και κτισμένα αμφιθεατρικά, ενώ παρουσιάζουν αξιόλογη εμπορική κίνηση. Ο «Καρόδρομος» στον Τριοβάσαλο αποτελεί κεντρικό σημείο του νησιού, μιας και εκεί βρίσκονται αρκετές τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες,  καφενεία και εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στον Τριοβάσαλο και στον Πέρα Τριοβάσαλος μπορείτε να επισκεφτείτε τις  δύο αξιόλογες εκκλησίες των χωριών αυτών, τον  Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Γεώργιο αντίστοιχα.

Νεκροταφείο των επάνω χωριών 
Στον Τριοβάσαλο, πάνω στον δρόμο που οδηγεί στην Πλάκα θα δείτε το ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής νεκροταφείο των επάνω χωριών: της Πλάκας, των Πλακών, του Τριβασάλου, του Πέρα Τριοβασάλου και της Τρυπητής. Το νεκροταφείο αυτό διαθέτει μία πολύ πρωτότυπη αρχιτεκτονική, μιας και οι τάφοι του έχουν την μορφή μιας μικρής εκκλησίας.

Πίσω από την εκκλησία της Παναγίας της Κορφιάτισσας στην Πλάκα, θα βρείτε το Λαογραφικού & Ιστορικό Μουσείου Μήλου.
Το μουσείο ιδρύθηκε το 1967 από την «Ένωση των εν Aθήναις Mηλίων» και σε αυτό έχετε την ευκαιρία να μάθετε για τη ζωή των Μηλίων μετά τον 17ο αιώνα (κυρίως από το 1850 μέχρι το 1930, που ήταν μία περίοδος ακμής για την Μηλιακή κοινωνία).

Με την επίσκεψή σας σε αυτό το μουσείο θα ταξιδέψετε σε μία άλλη εποχή, μιας και θα δείτε πώς ήταν ένα αστικό Μηλέικο νοικοκυριό του 19ου αιώνα. Το μουσείο δεν αποτελεί πιστή αναπαράσταση ενός τύπου μηλέικου νοικοκυριού, αλλά με αφετηρία συχνά ετερόκλητα αντικείμενα, φωτίζονται οι πτυχές της ζωής των κατοίκων εκείνης της εποχής: οι ασχολίες τους εντός και εκτός του σπιτιού, οι επιρροές από άλλους τόπους, οι διατροφικές και ενδυματολογικές προτιμήσεις τους, ο τρόπος που διασκέδαζαν, η οργάνωση του χώρου και του χρόνου τους και η αξιοποίηση των τοπικών πόρων.

Στο διώροφο αυτό μουσείο αποτελείται από το σαλόνι και τα μοναδικά εκθέματα που υπάρχουν σε αυτό, από το χώρο εργασίας όπου βρίσκεται ο αργαλειός, από την κουζίνα του σπιτιού, το υπνοδωμάτιο, το κελάρι (που χρησίμευε και ως αποθήκη των αγροτικών προϊόντων), και από το υπερώο που αποτελεί ένα ιστορικό αρχείο. Μέσα σε όλα αυτά τα δωμάτια μπορείτε να θαυμάσετε επίσης, έπιπλα, υφαντά, κεντήματα, ενδυμασίες εκείνης της εποχής, σκεύη για το σπίτι διακοσμητικά και καθημερινά αντικείμενα καθώς και παλιές φωτογραφίες.
 
 

Οι κατακόμβες βρίσκονται κοντά στο χωριό της Τρυπητής, σε σπηλιές 150 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Το 2009 η Ιερά Σύνοδο ανακήρυξε τη Μήλο ως ιερό νησί, μιας και οι Κατακόμβες αποτελούν το αρχαιότερο μνημείο της χριστιανοσύνης. Ήταν ο πρώτος τόπος συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών και το πρώτο κοινοτικό νεκροταφείο στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα. Οι Κατακόμβες της Μήλου είναι μοναδικές σε μέγεθος σε όλο τον Ελλαδικό χώρο και από τα πιο γνωστά και αξιόλογα Χριστιανικά μνημεία παγκοσμίως, μαζί με τις κατακόμβες της Ρώμης και των Αγίων Τόπων.

Το δαιδαλώδες αυτό συγκρότημα αποτελείται από τρεις μεγάλες -αρχικά ανεξάρτητες- υπόγειες στοές (Α,Β,Γ) λαξευμένες στο πορώδες ηφαιστειογενές πέτρωμα, από πέντε διαδρόμους και έναν ορθογώνιο νεκρικό θάλαμο στη μορφή των cubicula των Κατακομβών της Ρώμης. Η κάθε κατακόμβη έχει διαφορετικό πλάτος (1-5 μέτρα) και διαφορετικό ύψος (1,60-2,50 μέτρα). Το συνολικό του μήκος είναι 185 μέτρα και σήμερα σώζονται στα τοιχώματα των στοών 126 «αρκοσόλια» (λαξεμένοι αψιδωτοί τάφοι.)  Τα αρκοσόλια ήταν χρωματικά διακοσμημένα (κόκκινη ταινία στην στεφάνη και βαθύ μπλε χρώμα στην επιφάνεια του τυμπάνου), αλλά σήμερα σώζονται ελάχιστα ίχνη από τον χρωματικό τους διάκοσμο.

Η σημερινή μορφή των κατακομβών οφείλεται σε κάποιες επεμβάσεις του 20ού αιώνα, όπως η είσοδος στο νεκρικό θάλαμο Β και τα περάσματα που ενώνουν τις τρεις αρχικά ανεξάρτητες κατακόμβες.                                                                            Σήμερα μπορείτε να επισκεφτείτε μόνο τη στοά Β, την Κατακόμβη των «Πρεσβυτέρων» όπως αποκαλείται και να κάνετε τον γύρω της  πάνω σε μια ξύλινη πλατφόρμα. Στη δεξιά πλευρά αυτής της κατακόμβης σώζεται ο μοναδικός διώροφος τάφος των Κατακομβών και σπαράγματα της πιο σημαντικής επιγραφής γραμμένης με κεφαλαία κόκκινα γράμματα μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο. Στο κέντρο βρίσκεται ένας βράχος, όπου πιθανότατα να είχε ενταφιαστεί ένας από τους πρώτους επισκόπους της χριστιανικής κοινότητας της Μήλου και οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Aγία Tράπεζα στις λειτουργίες τους.

Από τις μη επισκέψιμες κατακόμβες, η Α (δυτικά της σημερινής κεντρικής στοάς) είναι μεγάλου πλάτους, διαθέτει ευρύχωρο ταφικό θάλαμο και διακρίνεται για τους διπλούς οικογενειακούς τάφους που είναι λαξευμένοι στα τοιχώματά της, ενώ η Γ (ανατολικά της σημερινής κεντρικής στοάς) σώζεται μόνο τμηματικά και το αξιοσημείωτο είναι τα ίχνη τοιχογραφίας που σώζονται σε αυτήν (μία από τις λίγες σωζόμενες παλιοχριστιανικές τοιχογραφίες, στην οποία εικονίζονται κλαδιά με άνθη και πτηνά).
 
 

Στη βόρεια πλευρά της Παναγίας της Κορφιάτισσας (ένα στενό πιο κάτω) θα βρείτε τη δεύτερη καθολική εκκλησία του νησιού, τη Παναγία των Ρόδων ή Ροζάρια.

Η μικρή αυτή καθολική εκκλησία χτίστηκε  από τον γάλλο υποπρόξενο Λουί Μπρεστ το 1823 (όπως φαίνεται και από την επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την είσοδό της), ενώ στο εσωτερικό της είναι θαμμένος ο ίδιος ο Μπρεστ και στην αυλή της η σύζυγός του. Άξιο λόγου είναι το ότι το υπέρθυρό του ναού είναι διακοσμημένο με το οικόσημο του γάλλου βασιλέα Λουδοβίκου ΙΣΤ΄.

 Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου βρίσκεται στην Πλάκα και στεγάζεται σ' ένα όμορφο νεοκλασικό κτίσμα του Ernst Ziller.
Στο μουσείο μπορείτε να θαυμάσετε τις εξής συλλογές:
• Προϊστορική συλλογή από τη Φυλακωπή
• Συλλογή γλυπτών και ανάγλυφων
• Συλλογή οψιδιανού
• Συλλογή επιγραφών

Στην είσοδο του Μουσείου (Αίθουσα Α) , δεσπόζει το πιστό αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου, το οποίο κατασκευάστηκε από το εργαστήριο του μουσείου του Λούβρου. Στο αριστερό τμήμα της αίθουσας μπορείτε να δείτε προθήκες με λεπίδες, φολίδες και απολεπίσματα οψιδιανού από τη Φυλακωπή, τα Νύχια και το Δεμεναγάκι. Επίσης, στη ίδια αίθουσα έχετε την ευκαιρία να δείτε έναν ταφικό πίθο του 6ου αιώνα π.χ.

Προχωρώντας στην αριστερή αίθουσα (Αίθουσα Β) μπορείτε να δείτε τα προϊστορικά αντικείμενα, από 5η χιλιετία ως τέλος 2ης χιλιετίας π.Χ. Εκεί θα συναντήσετε προθήκες με ευρήματα ανασκαφών από την αρχαία Φυλακωπή, πολλά αγγεία με ζωγραφισμένα κρίνα, ειδώλια, πώρινο βωμό από το ιερό της Φυλακωπής, μικρή συλλογή μαρμάρινων πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων και την διάσημη «Kυρά της Φυλακωπής»

Στην μικρή αίθουσα πίσω από την είσοδο (Αίθουσα Γ) θα συναντήσετε έργα γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά, αρκετά νομίσματα, εργαλεία και χρηστικά αντικείμενα.

Τέλος, προχωρώντας στην αίθουσα δεξιά της εισόδου (Αίθουσα Δ'), θα δείτε ευρήματα από την αρχαία πόλη του Κλήματος, αρκετά γλυπτά της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου (Ερμαϊκό άγαλμα του Μάριου Τρόφιμου, επιτύμβιο ανάγλυφο νέου με υπηρέτη κλπ), μαρμάρινα αναθηματικά και πλάκες με το αρχαϊκό μηλιακό αλφάβητο (Λόγω της μεγάλης ακμής που είχαν φτάσει οι Μήλιοι στην ιστορική περίοδο είχαν αναπτύξει το δικό τους «Μηλιακό αλφάβητο», που αποτελούταν από 21 γράμματα).
 
 

Προφήτης Ηλίας 
Στην κορυφή του λόφου του Κλήματος δεσπόζει το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Χτισμένο πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού, υπάρχουν ακόμα απομεινάρια κιόνων και διάφορων μαρμάρινων τεμαχίων. Η τοποθεσία είναι εξαιρετικά γραφική και προσφέρει όμορφη θέα. Στο τέμπλο της εκκλησίας θα δείτε αρκετές ενδιαφέρουσες εικόνες.

Άγιος Νικόλαος
Στο κέντρο του χωριού της Τρυπητής δεσπόζει ο  μεγαλοπρεπής ναός  του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε το 1888 στη θέση μιας άλλης μικρότερης εκκλησίας, σύμφωνα με το σχέδιο του Αγίου Νικολάου της Σύρου.

Ο ναός αυτός διαθέτει πλούσιο και αξιόλογο διάκοσμο. Θα δείτε το μαρμάρινο τέμπλο του (του Τήνου μαρμαρογλύπτη Γ. Καπαριά), όμορφα ξυλόγλυπτα, το παλαιό εικονοστάσι του 17ου αιώνα, εικονοστάσι και δεσποτικό του Γ. Ι. Λαουτάρη και άµβωνα του Μηλιού Εµµ. Μαρκαντώνη. Ακόμα μπορείτε να θαυμάσετε σπουδαίες εικόνες του Εμμανοουήλ Σκορδίλη και άλλων καλλιτεχνών της Κρητικής Σχολής, μεταφερμένες από την Παλαιά Χώρα (τη μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού).

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε πως ο ναός αυτός παρουσιάζει και ένα αρχιτεκτονικό παράδοξο, μιας και λόγω έλλειψης επαρκούς χώρου, το μήκος του είναι μικρότερο από το πλάτος του.

Τριοβάσαλος και Πέρα Τριοβάσαλος

Ξεκινώντας απ' το λιμάνι και πριν φτάσουμε στην Πλάκα, τα πρώτα χωριά που συναντάμε είναι ο Tριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος.
Τα δύο αυτά σχεδόν συνεχόμενα χωριά έχουν δημιουργηθεί σε δύο γειτονικούς λόφους, είναι πυκνοκατοικημένα και κτισμένα αμφιθεατρικά, ενώ παρουσιάζουν αξιόλογη εμπορική κίνηση. Ο «Καρόδρομος» στον Τριοβάσαλο αποτελεί κεντρικό σημείο του νησιού, μιας και εκεί βρίσκονται αρκετές τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες,  καφενεία και εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στον Τριοβάσαλο και στον Πέρα Τριοβάσαλος μπορείτε να επισκεφτείτε τις  δύο αξιόλογες εκκλησίες των χωριών αυτών, τον  Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Γεώργιο αντίστοιχα.

Στον οικισμό Κλήμα  θα βρείτε τα ερείπια του παλιού Κλήματος, του πρώτου λιμανιού του νησιού.
Μετά την παρακμή και καταστροφή της Φυλακωπής, οι Δωριείς έχτισαν από το νότιο τμήμα της Τρυπητής μέχρι και την περιοχή του σημερινού Κλήματος, τη δεύτερη μεγάλη πόλη του νησιού (1100π.χ.-800π.χ.).

Σήμερα μπορείτε να επισκεφτείτε τις δυο ακροπόλεις του οικισμού- τον λόφο του Προφήτη Ηλία και το Πυργάκι-, να δείτε κομμάτια από το τείχος της αγοράς, τμήματα του ναού της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, τμήματα του αρχαίου θεάτρου, καθώς και το σημείο όπου βρέθηκε η Αφροδίτη της Μήλου. Κατηφορήστε ως το τέλος τον δρόμο της Τρυπητής προς τις Κατακόμβες, αφήστε το αμάξι σας και περπατήστε το δρομάκι. Αρχικά θα συναντήσετε τα τείχη της αρχαίας πόλης και λίγα βήματα πιο πέρα, σε μια περιοχή που υποθέτουν ότι βρισκόταν το γυμνάσιο, θα δείτε το μέρος που ο ντόπιος γεωργό βρήκε το 1820 το γνωστό άγαλμα της θεάς Αφροδίτης (120 π.Χ). Συνεχίζοντας το περπάτημα στο χωματόδρομο θα οδηγηθείτε στο αρχαίο Ρωμαϊκό θέατρο.

Το Κάστρο χτίστηκε τον 13ο αιώνα στον λόφο του Προφήτη Ηλία, στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού (σημερινή Πλάκα).
Σήμερα δεν κατοικείται, αλλά προσφέρει στους επισκέπτες του μια θέα απαράμιλλης ομορφιάς σε όλο τον κόλπο του νησιού και ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα, που θα ανταμείψει τον κόπο σας να ανεβείτε στην κορυφή του. Επίσης, ανεβαίνοντας προς Κάστρο θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Παναγιά Σκινιώτισσα, καθώς και την εκκλησία της Παναγίας της Θαλασσίτρας.                                 
Το Ενετικό αυτό Κάστρο δεν περιβαλλόταν από τείχη, όπως και τα περισσότερα κάστρα των Κυκλάδων, αλλά προστατευόταν από τα ίδια τα σπίτια. Πρακτικά το κάστρο χρησίμευε για να προστατεύονται οι ντόπιοι από επιθέσεις των πειρατών (συχνό φαινόμενο της εποχής), καθώς και για να ελέγχουν την κίνηση των πλοίων στον κόλπο του Αδάμαντα. Στην κορυφή του, στο «Μέσα Κάστρο», βρισκόταν  ο Πύργος του Ηγεμόνα, το επονομαζόμενο Παλάτι και γύρω από τον πύργο υπήρχαν τα λιγοστά σπίτια.
Η ίδρυση του έγινε από τον πρώτο Δούκα της Νάξου, Μάρκο Σανούδο και στο Μέσα Κάστρο βρίσκονταν κυρίως οι κατοικίες των τιμαριούχων και των τοποτηρητών του Δούκα, καθώς και άλλων συγγενών και Φράγκων.
 
 
 

Η Πλάκα είναι η σημερινή πρωτεύουσα του νησιού και μία από τις πιο ανέπαφες πρωτεύουσες των Κυκλάδων.
Το όνομά της  οφείλεται  στο επίπεδο έδαφος πάνω στο οποίο χτίστηκαν τα σπίτια των πρώτων κατοίκων της, όταν πλέον το Κάστρο δεν μπορούσε να στεγάσει όλο τον πληθυσμό.

Χτισμένη σε ύψωμα 220 μέτρων  πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με νησιώτικο χρώμα και κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, με πλακόστρωτα γραφικά σοκάκια που κτίστηκαν αρχικά για την προστασία από τους πειρατές, με μικρά παραδοσιακά μαγαζάκια, εστιατόρια και καφετέριες και με μαγευτική θέα στον κόλπο της Μήλου, η Πλάκα συνθέτει ένα σκηνικό απείρου κάλους που πρέπει να επισκεφτείτε και να περιηγηθείτε. (Απαγορεύεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων.)

Στην κορυφή του λόφου της Πλάκας βρίσκεται το επιβλητικό  Ενετικό «Κάστρο» του 13ου αιώνα  από το οποίο μπορείτε να απολαύσετε ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα με υπέροχα χρώματα και πανοραμική θέα προς τον κόλπο του νησιού, καθώς και σε γειτονικά κυκλαδονήσια. H Kοίμηση της Θεοτόκου ή Mέσα Παναγιά είναι η εκκλησία που θα συναντήσετε στην κορυφή του Κάστρου, ενώ ανηφορίζοντας και κατηφορίζοντας προς και από το Κάστρο θα δείτε άλλη μία πανέμορφη εκκλησία, χτισμένη σε μαύρο βράχο, την Yπαπαντή του Xριστού ή Παναγία Θαλασσίτρα. Ακόμα, μην παραλείψετε να επισκεφτείτε την μητρόπολη του νησιού, την Παναγία την Κορφιάτισσα, η οποία θα σας προσφέρει ένα ονειρεμένο ηλιοβασίλεμα από την μαρμάρινη αυλή της.

Τέλος, στον παραδοσιακό οικισμό της Πλάκας  θα συναντήσετε επίσης τις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες , και τα δύο μουσεία που φυλάσσουν την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού ,το αρχαιολογικό  και το λαογραφικό.

Υπαπαντή του Χριστού ή Παναγία Θαλασσίτρα
Η Υπαπαντή του Χριστού ή Παναγία Θαλασσίτρα, είναι προστάτιδα των ναυτικών και η  πιο πολυφωτογραφημένη εκκλησία του νησιού. Βρίσκεται σε ένα από τα ωραιότερα σημεία του νησιού και θα την συναντήσετε καθώς ανεβαίνετε στο Κάστρο. Αυτή η εκκλησία το 1739 ήταν ναΰδριο που το κατεδάφισαν για να χτίσουν στη θέση του το 1839 αυτόν τον πανέμορφο μεγαλύτερο ναό, ενσωματώνοντας ως νότιο κλίτος και τη διπλανή Φράγκικη εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας.

Στην Παναγία τη Θαλασσίτρα μπορείτε να δείτε έργα του 17ου αιώνα από το φημισμένο αγιογραφικό εργαστήρι των Σκορδίλιδων, και συγκεκριμένα τις σημαντικές εικόνες του Αγίου Ελευθερίου και της Παναγίας και του Χριστού, δημιουργίες του Εμμανουήλ Σκορδίλη. Ακόμα, μπορείτε να δείτε το ξυλόγλυπτο τέμπλο με πολύ ωραίο σταυρό, ενώ στο υπέρυθρο της δυτικής θύρας του ναού μπορείτε να διακρίνετε το οικόσημο του δούκα της Νάξου, Κρίσπι.

Παραδοσιακό ψαροχώρι με ελάχιστους κατοίκους και πολύχρωμα δίπατα σπίτια στις φυσικές κοιλότητες των βράχων. Στο ισόγειο, στα λεγόμενα «σύρματα» φυλάσσονταν οι βάρκες των ψαράδων, ενώ στο υπερώο ζούσαν οι οικογένειες. Σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα σύρματα ενοικιάζονται και σας περιμένουν να φωτογραφηθείτε περιτριγυρισμένοι από τα παιχνιδιάρικα χρώματα των πορτοπαραθύρων τους και τις γάτες που ξαπλώνουν νωχελικά στον ήλιο.
Εκτός από αυτό, στην ευρύτερη περιοχή του Κλήματος θα δείτε και τα ερείπια της παλιάς πόλης και πρώτου λιμανιού του νησιού. Μετά την παρακμή και καταστροφή της Φυλακωπής, οι Δωριείς έχτισαν από το νότιο τμήμα της Τρυπητής μέχρι και την περιοχή του σημερινού Κλήματος, τη δεύτερη μεγάλη πόλη του νησιού (1100π.χ.-800π.χ.). Σήμερα μπορείτε να επισκεφτείτε τις δυο ακροπόλεις του οικισμού- τον λόφο του Προφήτη Ηλία και το Πυργάκι-, να δείτε κομμάτια από το τείχος της αγοράς, τμήματα του ναού της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, τμήματα του αρχαίου θεάτρου, καθώς και το σημείο όπου βρέθηκε η Αφροδίτη της Μήλου. Κατηφορήστε ως το τέλος τον δρόμο της Τρυπητής προς τις Κατακόμβες, αφήστε το αμάξι σας και περπατήστε το δρομάκι. Αρχικά θα συναντήσετε τα τείχη της αρχαίας πόλης και λίγα βήματα πιο πέρα, σε μια περιοχή που υποθέτουν ότι βρισκόταν το γυμνάσιο, θα δείτε το μέρος που ο ντόπιος γεωργό βρήκε το 1820 το γνωστό άγαλμα της θεάς Αφροδίτης (120 π.Χ). Συνεχίζοντας το περπάτημα στο χωματόδρομο θα οδηγηθείτε στο αρχαίο Ρωμαϊκό θέατρο, από όπου υπάρχει μονοπάτι για να κατεβαίνουν οι τολμηροί μέχρι τον οικισμό του Κλήματος.

Παραλία με ψιλή λευκή άμμο, και θέα προς τις Ακραδιές, τις Αρκούδες και τα Μαντράκια.

 Παναγία Φανερωμένη 
Κατεβαίνοντας τον δρόμο από την Τρυπητή προς τις Κατακόμβες, θα συναντήσετε στο δεξί σας χέρι, σε μία κατάφυτη τοποθεσία γεμάτη κυπαρίσσια το εκκλησάκι της Παναγίας της Φανερωμένης. Μία από τις πιο όμορφες εκκλησίες του νησιού, στης οποίας το εσωτερικό βρίσκονται δύο τάφοι με καμάρες, ενώ στο ιερό της μπορείτε να διακρίνετε ίχνη από τοιχογραφίες.

Γενέσιον της Θεοτόκου ή Παναγία Κορφιάτισσα
Στο δυτικό άκρο της Πλάκας, πάνω σε απόκρημνους βράχους χτίστηκε το 1810 ο ναός της Παναγίας της Κορφιάτισσας. Η τοποθεσία είναι γνωστή ως «Χάλαρα», ενώ ο χώρος μπροστά από το ναό ως «Μάρμαρα», λόγω του ότι η αυλή του ναού είναι στρωμένη με μαρμάρινες επιτύμβιες πλάκες από την παλαιά πόλη.

Επισκεπτόμενοι το Γενέσιον της Θεοτόκου ή Παναγία Κορφιάτισσα, εκτός του ότι θα απολαύσετε υπέροχη θέα στο πέλαγος και εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα, θα δείτε κειμήλια από τις παλιές εγκαταλελειμμένες εκκλησίες του νησιού, εικόνες κρητοβυζαντινής τέχνης από τις εκκλησίες της Ζεφυρίας, λείψανα αγίων φυλαγμένα σε μικρά ασημένια κιβώτια, το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο του ναού, καθώς και τον επιχρυσωμένο επιτάφιο του 1600 από την  Παναγιά τη Σκινιώτισσα, ο οποίος είναι φερμένος από τη Σμύρνη.