Άγιος Παντελεήμων

Η Νίσυρος είναι το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας και περιλαμβάνεται μαζί με τα Μέθανα, τη Μήλο και τη Σαντορίνη
στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Τα παλαιότερα πετρώματα έχουν ηλικία 160.000 ετών, ενώ τα νεότερα (προϊστορικά) 15.000 ετών, καλύπτοντας ολόκληρο το νησί. Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού της Νισύρου είναι ορεινό, ηφαιστειογενές και πολύ εύφορο. Αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα, με εξάρσεις όγκων που δημιουργήθηκαν από παλαιές δράσεις του ηφαιστείου. Τα διάφορα είδη πετρωμάτων (βασάλτες, ανδεσίτες, δακίτες, ρυόλιθοι κλπ.) έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή διαφόρων κτισμάτων όπως το Παλαιόκαστρο και Καμπαναριό του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου έξω από τα Νικιά. Η βάση του νησιού έχει σχηματισθεί από υαλοκλαστική ροή λάβας και λατυποπαγές πέτρωμα. Τα βράχια είναι καλυμμένα από πυροκλαστικές εναποθέσεις και ηφαιστειακούς θόλους. Δύο πιθανές εκρήξεις έγιναν αρκετές χιλιετηρίδες, περίπου 25.000 χρόνια πριν. Μια μεγάλη κατάθλιψη σημειώθηκε στο ανατολικό μέρος στο μέσον του νησιού. Η δυτική στεφάνη από αυτή την κατάθλιψη είναι το υψηλότερο τμήμα του νησιού. Το βουνό Αγ. Ιωάννης είναι στην ανατολική πλευρά της κατάθλιψης, η οποία είναι περίπου 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το 1956, παρατηρήθηκαν ρωγμές εδάφους που έβγαζαν καπνούς παραπλεύρως των δυτικών και νοτίων πλευρών του Ράμμου. Είναι πιθανόν ότι το ηφαίστειο εξερράγη το 1422. Το 1872, έγινε μια έκρηξη συνοδευόμενη από σεισμούς, εκπυρσοκροτήσεις και κόκκινες και κίτρινες φλόγες. Τέφρα και άλλα υλικά εξερράγησαν και κάλυψαν το έδαφος του Ράμμου. Κατά την έκρηξη το 1873, δημιουργήθηκε ένας κρατήρας περίπου 6 – 7 μέτρων και τέφρα και λάσπη βγήκε έξω. Το έδαφος των περιοχών Λακκοί και Ράμμος είχε μεταμορφωθεί σε μια λίμνη με ζεστό αλμυρό νερό, αυτό που ξεχείλισε από τον κρατήρα. Η πιο πρόσφατη ισχυρή έκρηξη ήταν το 1888 που σχημάτισε έναν κυλινδρικό αγωγό από ηφαιστειακά στοιχεία με διάμετρο τουλάχιστον 25 μέτρων. Ο μεγαλύτερος κρατήρας του ηφαιστείου, με το γενικό όνομα «Πολυβώτης», έχει διάμετρο 260μ και βάθος 30μ. Στην περιοχή βρίσκονται άλλοι πέντε νεότεροι κρατήρες, ο μεγαλύτερος των οποίων είναι ο «Στέφανος», με διάμετρο 30μ και βάθος 30μ. Επίσης, το ηφαίστειο περιβάλλει κοιλάδα (καλντέρα), με μήκος 2.400μ και πλάτος 950μ.

κάτω από το χωριό Νικειά, η οποία έχει μαύρα, ηφαιστειακά βράχια

Το Μουσείο βρίσκεται στα Νικιά, σε προνομιούχα θέση πάνω στα χείλη της καλδέρας, απ’ όπου προσφέρεται πανοραμική άποψη του εσωτερικού
της καλδέρας και του ηφαιστείου. Στον παραδοσιακό αυτό οικισμό υπήρχε ένα εγκαταλελειμμένο σχολείο το οποίο αποκαταστάθηκε από το σχετικό πρόγραμμα και φιλοξενεί σήμερα το Μουσείο, μετά από τις κατάλληλες αναμορφώσεις και διαρρυθμίσεις στο κτίριο. Το Μουσείο δίνει ζωή τον οικισμό και συμβάλλει στην γενικότερη ανάπτυξη του τουρισμού του νησιού προσφέροντας την υποδομή για ανάπτυξη μίας ακόμα νέας μορφής εναλλακτικού τουρισμού.
Οι κύριοι χώροι του Μουσείου φιλοξενούν τις εξής θεματικές ενότητες:
1.Γένεση και δομή ηφαιστείων
2.Ηφαιστειακές διεργασίες και προϊόντα
3.Τα ηφαίστεια της Ελλάδας
4.Το Ηφαίστειο Νισύρου
5.Τα άλλα ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας
6.Ηφαίστεια – Περιβάλλον – Άνθρωπος