Εκκλησία

Στη Κάτω Χώρα του Μυλοποτάμου όπου ιστορικά είναι σημαντικότερη από το υπόλοιπο χωριό, φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, το πρώτο κτίριο που παρατηρούμε, είναι το παλιό εγκαταλειμμένο σχολείο του χωριού δίπλα από άλλα ερειπωμένα παλιά σπίτια.

Κατεβαίνοντας την λαγκαδιά του Μυλοποτάμου γύρω και παρακάτω από τον καταρράκτη της “Φόνισσας” πάνω στα βράχια, ανάμεσα από τα πλατάνια τους σκίνους και τους κισσούς είναι χτισμένοι 22 νερόμυλοι. Οι νερόμυλοι λειτουργούσαν με την δύναμη του νερού του ποταμού που ακόμη και σήμερα ρέει άφθονο. Το νερό αυτό έτρεχε σε μία και μοναδική τάφρο που πέρναγε από όλους τους μύλους. Κάθε μύλος είχε τρεις κυρίως χώρους, τον χώρο που ήταν ο μύλος και γινόταν το άλεσμα του καρπού, τα δωμάτια που ζούσαν και κοιμόντουσαν οι άνθρωποι που δούλευαν σε αυτούς και τέλος το χώρο που έβαζαν τα γαϊδούρια, τα οποία αποτελούσαν το μεταφορικό μέσο της εποχής.

Το νερό της τάφρου το χρησιμοποιούσαν επίσης και οι περιβολάρηδες. Οι μύλοι αυτοί ανήκαν στις οικογένειες που τους δούλευαν και έχουν συνήθως το όνομα εκείνων που τους κατασκεύασαν ή των πρώτων που τους λειτούργησαν. Η ζωή των μυλωνάδων και των οικογενειών τους ήταν πολύ δύσκολη. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την έλευση νέων μέσων για την άλεση του καρπού οδήγησε στην εγκατάλειψη των μύλων. Λίγο παρακάτω αρχίζουν οι μικροί και μεγάλοι καταρράκτες με τις υπέροχες λιμνούλες, όπου μπορείτε να βουτήξετε, να κολυμπήσετε ή εάν δεν θέλετε να δροσιστείτε μπορείτε να συνεχίσετε το περπάτημα και να κατεβείτε όλη την λαγκαδιά με προορισμό το Καλάμι.

https://www.kythera.gr/whattosee/neromyloi.php

Κάστρο Κάτω Χώρας Μυλοποτάμου

Ένα ακόμη απομεινάρι της Ενετοκρατίας στο νησί αποτελεί το κάστρο του Μυλοποτάμου, χτισμένο σε στρατηγικό (όπως είναι λογικό) σημείο στις πλαγιές του χωριού με το οποίο οι Βενετοί έλεγχαν τα δυτικά παράλια του  νησιού και κατ ' επέκταση την πλευρά της θάλασσας προς το Ιόνιο πέλαγος. Στη πύλη του φρουρίου η χρονολογία 1565 μας ενημερώνει για την οικοδόμησή του, ενώ εσωτερικά δημιουργήθηκε οικισμός από σπίτια τα οποία κατοικούνταν μέχρι τη δεκαετία του '50. Το κάστρο περικλείει μια μεσαιωνική νεκρόπολη. Στη μοναδική επιβλητική πύλη του φρουρίου υπάρχει το φτερωτό λιοντάρι, έμβλημα του Αγίου Μάρκου και της πανίσχυρης τότε Βενετίας. Όπως και τα υπόλοιπα φρούρια έτσι και του Μυλοποτάμου περικλείει εκκλησίες, 9 στον αριθμό, που ανήκουν στο 16ο - 17ο αιώνα γεμάτες τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Οι αξιοθαύμαστες για την αρχιτεκτονική τους εκκλησίες αναφορικά είναι οι εξής :  Παναγία Μεσοσπορίτισσα, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιοι Ανάργυροι, Άγιος Νικόλαος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Άγιος Δημήτριος.

Αυτή η Βυζαντινή εκκλησία του 10ου με 12ου αιώνα είναι χτισμένη στην συνοικία των Αραιών, κοντά στον Μυλοπόταμο, και θεωρείται ένα μικρό αρχιτεκτονικό θαύμα. Είναι ένας εγγεγραμμένος σταυροειδής με πολυγωνικό τρούλο, χωρίς νάρθηκα. Διασώζει δύο στρώματα τοιχογραφιών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών. Ο ζωγραφικός διάκοσμος σώζεται σε 3 μέρη του ιερού βήματος: την πρόθεση αριστερά, το κυρίως ιερό, το διακονικό δεξιά. Αυτά τα τρία δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Ίσως στα χρόνια της Ενετοκρατίας να χτίσανε τα ανοίγματα για να χρησιμοποιήσουν την πρόθεση και το διακονικό σαν παρακείμενα ιερά κατά τη συνήθεια της καθολικής εκκλησίας. Μια άλλη πρωτοτυπία του ναού είναι ότι στην αψίδα του ιερού βήματος αντί για τη μορφή της Παναγίας Πλατυτέρας που υπάρχει συνήθως, εδώ έχουμε τη μορφή του αγίου Πέτρου. Στην αυλή του έχουν βρεθεί απομεινάρια προϊστορικών κατασκευών. Ο ναός βρίσκετε σε έναν παράδρομο στην είσοδο του χωριού ανάμεσα από πολλά πεύκα και έχει εκπληκτική θέα στα κεντρικά σημεία του νησιού και προς τον Μυλοπόταμο.