Κάτω Χώρα

Σπήλαιο Αγίας Σοφίας Μυλοποτάμου
Το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας. βρίσκεται σε μια απόκρημνη περιοχή  δυτικά των Κυθήρων, 60 περίπου μέτρα πάνω από την θάλασσα. Κάποτε ήταν ιερό των νυμφών και μετέπειτα λατρευτικός χώρος στα χριστιανικά χρόνια. Με δαπάνες της Άννας Πετροχείλου το 1955 εξερευνήθηκε το σπήλαιο λεπτομερώς και χαρτογραφήθηκε.  Το σπήλαιο έχει συνολική έκταση 2.000 τετρ. μέτρα. Οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες προσφέρουν  θέαμα μοναδικό με τη χρωματική τους ποικιλία, σε αποχρώσεις του κόκκινου, του άσπρου και του μαύρου. Είναι το μόνο τουριστικά αξιοποιημένο σπήλαιο των Κυθήρων.

Φεύγοντας από τον Μυλοπόταμο με κατεύθυνση την παραλία Καλάμι συναντάμε κάτω από το δρόμο τον ναό της Παναγίας Ορφανής. Άλλος ένας ναός όπου μεγάλο μέρος του βρίσκετε μέσα σε σπήλια, το τοπίο γύρο είναι κατάφυτο και από κάτω ακριβώς τρέχουν τα νερά της ρεματιάς που ξεκινούν από τον καταρράκτη και φτάνουν στο Καλάμι. Η σπηλιά που βρίσκετε ο ναός έχει μήκος 8 μέτρα και πλάτους 7. Στον χώρο αυτό βρέθηκε εικονίδιο της αγίαςΕλεούσας με την επωνυμία ορφανή. Το εικονίδιο είναι διακοσμημένο με αργυρή επένδυση όπως και η μεγάλη εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, Ορφανής που φιλοτεχνήθηκε από τον Νικόλαο Σπιθάκη.

Κατεβαίνοντας την λαγκαδιά του Μυλοποτάμου γύρω και παρακάτω από τον καταρράκτη της “Φόνισσας” πάνω στα βράχια, ανάμεσα από τα πλατάνια τους σκίνους και τους κισσούς είναι χτισμένοι 22 νερόμυλοι. Οι νερόμυλοι λειτουργούσαν με την δύναμη του νερού του ποταμού που ακόμη και σήμερα ρέει άφθονο. Το νερό αυτό έτρεχε σε μία και μοναδική τάφρο που πέρναγε από όλους τους μύλους. Κάθε μύλος είχε τρεις κυρίως χώρους, τον χώρο που ήταν ο μύλος και γινόταν το άλεσμα του καρπού, τα δωμάτια που ζούσαν και κοιμόντουσαν οι άνθρωποι που δούλευαν σε αυτούς και τέλος το χώρο που έβαζαν τα γαϊδούρια, τα οποία αποτελούσαν το μεταφορικό μέσο της εποχής.

Το νερό της τάφρου το χρησιμοποιούσαν επίσης και οι περιβολάρηδες. Οι μύλοι αυτοί ανήκαν στις οικογένειες που τους δούλευαν και έχουν συνήθως το όνομα εκείνων που τους κατασκεύασαν ή των πρώτων που τους λειτούργησαν. Η ζωή των μυλωνάδων και των οικογενειών τους ήταν πολύ δύσκολη. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την έλευση νέων μέσων για την άλεση του καρπού οδήγησε στην εγκατάλειψη των μύλων. Λίγο παρακάτω αρχίζουν οι μικροί και μεγάλοι καταρράκτες με τις υπέροχες λιμνούλες, όπου μπορείτε να βουτήξετε, να κολυμπήσετε ή εάν δεν θέλετε να δροσιστείτε μπορείτε να συνεχίσετε το περπάτημα και να κατεβείτε όλη την λαγκαδιά με προορισμό το Καλάμι.

https://www.kythera.gr/whattosee/neromyloi.php

Κάστρο Κάτω Χώρας Μυλοποτάμου

Ένα ακόμη απομεινάρι της Ενετοκρατίας στο νησί αποτελεί το κάστρο του Μυλοποτάμου, χτισμένο σε στρατηγικό (όπως είναι λογικό) σημείο στις πλαγιές του χωριού με το οποίο οι Βενετοί έλεγχαν τα δυτικά παράλια του  νησιού και κατ ' επέκταση την πλευρά της θάλασσας προς το Ιόνιο πέλαγος. Στη πύλη του φρουρίου η χρονολογία 1565 μας ενημερώνει για την οικοδόμησή του, ενώ εσωτερικά δημιουργήθηκε οικισμός από σπίτια τα οποία κατοικούνταν μέχρι τη δεκαετία του '50. Το κάστρο περικλείει μια μεσαιωνική νεκρόπολη. Στη μοναδική επιβλητική πύλη του φρουρίου υπάρχει το φτερωτό λιοντάρι, έμβλημα του Αγίου Μάρκου και της πανίσχυρης τότε Βενετίας. Όπως και τα υπόλοιπα φρούρια έτσι και του Μυλοποτάμου περικλείει εκκλησίες, 9 στον αριθμό, που ανήκουν στο 16ο - 17ο αιώνα γεμάτες τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Οι αξιοθαύμαστες για την αρχιτεκτονική τους εκκλησίες αναφορικά είναι οι εξής :  Παναγία Μεσοσπορίτισσα, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιοι Ανάργυροι, Άγιος Νικόλαος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Άγιος Δημήτριος.