Τζαννακιανά

Οι Μαργαρίτες που ανθίζουν επί αιώνες…

Το τέλος του Βυζαντίου και η αρχή της Ενετοκρατίας στην Κρήτη βρήκε στη θέση αυτή έναν ήδη ακμαίο οικισμό. Οι Μαργαρίτες είχαν πάντα εύφορη γη, γλυκό κλίμα και πολιτιστικό πλούτο. Το 1332 οι Ενετοί τις καίνε γιατί οι κάτοικοι αρνούνται τη βαριά φορολογία. Αργότερα συμμετέχουν στη επανάσταση των αδερφών Καλλέργη, της μεγάλης Βυζαντινής οικογένειας «δυνατών» αρχόντων της περιοχής Μυλοποτάμου. Όταν έρχεται η ηρεμία, γεννιέται η Κρητική Αναγέννηση, μια περίοδος πολιτισμού και μεγάλης ακμής, που είναι καρπός της συνάντησης της Βυζαντινής παράδοσης, της Δυτικής Αναγέννησης και κρητικής ιδιοσυγκρασίας. Οι Μαργαρίτες στην Αναγέννηση στολίζονται με βίλες, οικόσημα, αρχοντικά, και της εκκλησίες Μιχαήλ Αρχαγγέλου, Αγίας Παρασκευής στο Λαγκό, Αγίου Δημητρίου κ.α. καθώς και περιβόλια και μετόχια. Οι ταξιδιώτες Pockoque (1779) και Savary (1778) αναφέρονται στις Μαργαρίτες, στη φυσική ομορφιά, στα αρχοντικά που έχουν εγκαταλειφθεί, στο υπέροχο λάδι τους, στα κεραμικά που μοιάζουν με πιθάρια του Μίνωα. Το χωριό κατά το 1829 – 1830 θα γίνει έδρα του Επαναστατικού Συμβουλίου. Εδώ θα γεννηθεί και θα μεγαλώσει ο μετέπειτα ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης, ο πρωταγωνιστής της ανατίναξης του μοναστηριού που έγινε το 1866 στο όνομα της ελευθερίας. Μετά το 1880 το χωριό γνωρίζει καινούρια ακμή.

Ιστερομινωικός τάφος Μαργαριτών…

Για τους λάτρεις της ιστορίας προτείνουμε ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία των Μαργαριτών, αλλά και ολόκληρου του νομού Ρεθύμνου: Τον Υστερομινωικό θολωτό τάφο που χρονολογείται απ’ το 1350 π.Χ. και βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού, ανατολικά της διασταύρωσης προς τον Ορθέ. Ένας μακρύς κατηφορικός διάδρομος χτισμένος και απ’ τις δύο πλευρές του με μεγάλες λαξευτές πέτρες, οδηγεί στον κυκλικό θάλαμο του θολωτού τάφου. Σ’ αυτόν ανακαλύφτηκαν τα οστά τεσσάρων ενηλίκων και δύο παιδιών. Τα υπόλοιπα ευρήματα του τάφου δείχνουν ότι πρόκειται για νεκρούς της ανώτατης κοινωνικής και θρησκευτικής ιεραρχίας του τόπου.

Η Αρχιτεκτονική

Αγροτικές καταβολές, αρχοντικές μνήμες, αστικές επιρροές…

Οι Μαργαρίτες είναι ένα χωριό σφιχτοδεμένο σε συμπαγείς γειτονιές που προβάλλουν τους ψηλούς τοίχους προς τα έξω. Αν έχετε ανιχνευτική διάθεση θα ανακαλύψετε τα μυστικά του. Το σημαντικότερο: θα ¨διαβάσετε¨ όλη την ιστορία ενός χωριού από την ύστερη Βυζαντινή εποχή ως σήμερα. Το μονοκάμερο αγροτικό σπιτάκι, με μοναδικό στολίδι την εστία του, που στέγαζε οικογένεια και ζώα στα δύσκολα χρόνια, ο ενισχυμένος καρπωτός εξωτερικός τοίχος της Βενετσιάνικης βίλας, η πολεμίστρα του πλούσιου αγροτικού αρχοντικού, κρυμμένα οικόσημα. Οι τοίχοι κρύβουν εσωτερικές αυλές με φούρνους, πατητήρια, γούρνες, ελαιοτριβεία. Ο οντάς, η μεγάλη σάλα, τα αστικά πρότυπα που έχουν έρθει από αναγεννησιακά σπίτια της πόλης του Ρεθύμνου, το δώμα, που απ’ τα Μινωικά χρόνια ως σήμερα φαντάζει το πιο φιλόξενο, το γλυκύτερο κομμάτι του σπιτιού, το καλοκαίρι κάτω από την κληματαριά… Ελπίστε σε μια πρόσκληση για καφέ! Προσέξτε ακόμη τις κλειδαριές, τα μάσκουλα, τις πόρτες, τα υπέρθυρά τους, τις σκαλισμένες παραστάσεις όπου οι ντόπιοι τεχνίτες μας άφησαν την αντίληψή τους για το ωραίο και το ξεχωριστό μιας εποχής. Τέλος δείτε με συμπάθεια το μοντέρνο σπίτι που απαρνήθηκε την παράδοση, δείγμα μιας εποχής κι αυτό από ένα τόπο που ζει και εξελίσσεται.

Οι παραδοσιακές τέχνες

Η πέτρα, το ξύλο, το σίδερο, το χώμα…

πέρασαν από τα χέρια των τεχνιτών του χωριού με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η κεραμική ωστόσο υπήρξε, και εξακολουθεί να παραμένει, η τέχνη που εξασκείται και σήμερα, κάνοντας τις Μαργαρίτες ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα κεραμικής στην Ελλάδα. Οι παλιές κι οι νέες τεχνικές συνυπάρχουν αρμονικά ανάμεσα στα 16 εργαστήρια – εκθέσεις κεραμικής που κατασκευάζουν

παραδοσιακά και μοντέρνα κεραμικά. Θα παρακολουθήσετε παραδοσιακούς τεχνίτες να δουλεύουν τα κεραμικά τους στον ποδοκίνητο τροχό και να τα ψήνουν στο παραδοσιακό καμίνι με τα ξύλα, αλλά και νεότερους να ακολουθούν είτε τις παραδοσιακές αυτές τεχνικές είτε να εφαρμόζουν τις πιο σύγχρονες, με ηλεκτρικό τροχό και καμίνι. Στην κεντρική πλατεία του χωριού μπορείτε να επισκεφτείτε το Μουσείο κεραμικής. Εδώ φιλοξενείται πλούσια συλλογή ντόπιων κεραμικών αντικειμένων για την ανάδειξη της παραδοσιακής κεραμικής. Επιπλέον, στο δρόμο που οδηγεί προς τα νότια του χωριού, στέκουν ακόμα τα δεκάδες ¨τσικαλαριά¨ που λειτουργούσαν παλαιότερα. Εδώ βρίσκονται και τα Πυθαρουλιανά, οικισμός παλιών αγγειοπλαστών.

Οι εκκλησίες

Σημεία ιστορίας, σημεία πίστης…

Οι Μαργαρίτες συνδέονται οικιστικά πολύ στενά με τις εκκλησίες τους που είναι μέσα και έξω από το χωριό. Επισκεφτείτε την παλαιότερη, τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, με το ταπεινό πέτρινο τέμπλο. Στον αυλόγυρο της εκκλησίας είναι θαμμένοι νεκροί του Αρκαδίου. Δείτε το όμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο της Παναγίας, προσέξτε τον Αναγεννησιακό Μιχαήλ Αρχάγγελο με τους τάφους του. Στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, στο κέντρο του χωριού ανάψτε το κεράκι σας. Δείτε το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, αντιγραφή του Αρκαδίου, τον Άη Δημήτρη των Δανδόλων και την Παναγία την Κεροπούλα. Επισκεφτείτε τέλος το μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού – Αγίου Γεδεών στην ανατολική πλευρά του χωριού. Το μοναστήρι αυτό, μετόχι της Μονής Καρακάλου του Αγίου Όρους, βρίσκεται σε αυτή τη θέση από τον 16ο αιώνα. Εδώ αφήστε την ψυχή σας ελεύθερη όπως ακριβώς ο χώρος θα το καλέσει. Μέσα στον παράδεισο τον λουλουδιών μπορείτε να απολαύσετε τη μοναδική πανοραμική θέα της περιοχής και να νιώσετε την πνευματικότητα του ιερού αυτού τόπου.

Φύση, διαδρομές

Αφήστε το όχημά σας έξω από το χωριό, στη βόρεια ή στη νότια είσοδο και περπατήστε. Γνωρίστε τα δρομάκια του χωριού, επισκεφθείτε τις εκκλησίες, ανεβείτε στο μοναστήρι και στη συνέχεια διαλέξτε το καφενείο που θα πιείτε τον καφέ, το αναψυκτικό ή τη τσικουδιά σας. Δείτε τη θάλασσα από μακριά, ρεμβάστε, αγοράστε κεραμικά για το σπίτι σας, κι αν σας βρει το μεσημέρι, φάτε σε μία από τις πολλές ταβέρνες του χωριού. Όσοι αγαπούν τις διαδρομές στη φύση μπορούν να κατέβουν στο Λαγκό, το φαράγγι του χωριού. Κατηφορίζοντας απ’ τη κεντρική πλατεία του χωριού μπορείτε να περπατήσετε στο μονοπάτι Ε4 που οδηγεί στη Λαγκά και καταλήγει στην Ελληνιστική Γέφυρα της Ελεύθερνας. Στη διαδρομή θα συναντήσετε ειδυλλιακές τοποθεσίες και σπάνια είδη φυτών. Εδώ θα δείτε τα κρητικά κυπαρίσσια, ένα είδος κυπαρισσιού που ευδοκιμεί στην περιοχή. Όσοι δεν είναι λάτρεις της πεζοπορίας, μπορούν να απολαύσουν τη θέα του φαραγγιού από το πάρκο με τα παγκάκια που υπάρχει στα νότια του χωριού. Εδώ θα παρακολουθήσετε ρεμβάζοντας το ηλιοβασίλεμα των Μαργαριτών, ένα από τα πιο όμορφα που μπορεί κανείς να απολαύσει. Αν σας βρει το βράδυ μπορείτε να διανυκτερεύσετε σε κάποιο από τα ενοικιαζόμενα δωμάτια ή διαμερίσματα που υπάρχουν στο χωριό.

Πολιτισμός, Εκδηλώσεις

Η Πολιτιστική κίνηση Μαργαριτών διοργανώνει μόνιμες και περιστασιακές δραστηριότητες στις Μαργαρίτες όλο το χρόνο. Η Δημιουργική Ομάδα Μαργαριτών (Δ.Ο.ΜΑ.) κάθε καλοκαίρι διοργανώνει τη σατιρική παράσταση “Boudalia”. Τα “Boudalia” είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς των Μαργαριτών και της ευρύτερης περιοχής. Θα εκπλαγείτε από την ποιότητα της δουλειάς τους και θα διασκεδάσετε. Αν βρεθείτε στις Μαργαρίτες τον Αύγουστο πραγματικά αξίζει να τα παρακολουθήσετε. Την καλοκαιρινή περίοδο αφθονούν στο χωριό αξιόλογες εκδηλώσεις από το Πολιτιστικό Κέντρο «Μαργαρίτες» της Μαρίας Τζομπανάκη. Συναυλίες, εκθέσεις, ομιλίες, παραστάσεις Καραγκιόζη, κουκλοθέατρο, είναι μερικές απ’ τις καλοκαιρινές διοργανώσεις του Πολιτιστικού Κέντρου. Στα Τζανακιανά, δίπλα στις Μαργαρίτες λειτουργεί επίσης κι ο Πολιτιστικός Ξενώνας «Το σπίτι των Κουρητών» της Αναστασίας Φρυγανάκη, που διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα σε ενήλικες και παιδιά καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Ευχαριστούμε θερμά τον πολιτιστικό σύλλογο Μαργαριτών για το υλικό αυτό.

Η παραδοσιακή κεραμική στις Μαργαρίτες Mυλοποτάμου.

του Nίκου Σημαντηράκη,

Aρχαιολόγου Eπιμελητή Kέντρου Mελέτης Nεώτερης Kεραμικής (αντιγραφή από θρύλοι και παραδόσεις)

H έκταση και η γεωγραφική θέση της Kρήτης, οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή και η αυτάρκειά της ως προς την παραγωγή αγαθών κατέστησαν το νησί το πιο πλούσιο κεραμικό κέντρο της Eλλάδας.

H αγγειοπλαστική, μάλιστα, παράδοσή της είναι μακραίωνη και ανάγεται στα μινωικά χρόνια.

Στα νεότερα χρόνια εντοπίζονται στο νησί τέσσερα μεγάλα κέντρα παραγωγής

• στα Nοχιά Kισσάμου,

• στις Mαργαρίτες Mυλοποτάμου,

• στο Kεντρί Iεράπετρας και τέλος,

• το Θραψανό Πεδιάδος

Eκτός αυτών των μεγάλων αγγειοπλαστικών κέντρων, πρέπει να αναφερθεί εδώ και ένας αριθμός μικρότερων κέντρων παραγωγής στη Δυτική Kρήτη.

• στην Kαρωτή Pεθύμνης, καθώς και

• στους Aγίους Πάντες, τον Aσφεντυλέ, το Bρασκά, την Eξώπολη και τον Kαμπανό Xανίων

Oι Mαργαρίτες αναμφισβήτητα αποτελούν το σπουδαιότερο αγγειοπλαστικό κέντρο της Δυτικής Kρήτης. Στην περιοχή υπάρχει πληθώρα κοιτασμάτων αργιλοχώματος, γεγονός που εξηγεί ως ένα βαθμό τη μακραίωνη ενασχόληση των κατοίκων με την τέχνη του πηλού. Oι μαργαριτσανοί αγγειοπλάστες χρησιμοποιούν τρία είδη αργίλου: κοκκινόχωμα, λεπίδα και κουμουλέ. H λεπίδα εξορύσσεται από τη θέση Στενόλακκος ή Πλάι τση λεπίδας που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα νότια του οικισμού. Tο κοκκινόχωμα υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες σε ολόκληρη την περιοχή και ιδιαίτερα κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στις υπώρειες του Ψηλορείτη. H κουμουλέ, τέλος, εξορύσσεται από τις θέσεις Oρνέ και Πήδημα, οι οποίες απέχουν έξι χιλιόμετρα από το χωριό.

IΣTOPIA

H πρώτη αναφορά για την ενασχόληση των Mαργαριτσανών με την κεραμική προέρχεται από τον αμερικανό περιηγητή Richard Pococke, ο οποίος ταξίδεψε στην Kεντρική και τη Δυτική Kρήτη, το 1739. Eίναι, ωστόσο, πολύ πιθανό οι Mαργαρίτες να ξεκίνησαν ως οικισμός αγγειοπλαστών ήδη από την ίδρυσή τους.

Σύμφωνα με τις παραδόσεις των κατοίκων, το χωριό κτίστηκε όταν κάποια βασίλισσα της Eλεύθερνας, η Mαργαρίτα, εντυπωσιασμένη από την εκπληκτική ομορφιά του τόπου, πούλησε τα κοσμήματά της και έδωσε εντολή, με τα χρήματα αυτά, να κτιστεί εκεί ένας οικισμός που ονομάστηκε Mαργαρίτες προς τιμήν της. Eίναι, βέβαια, περιττό να τονίσουμε ότι η συγκεκριμένη διήγηση δεν έχει ιστορική βάση και αποτελεί επινοημένη παράδοση, έναν ιδρυτικό, δηλαδή, μύθο που εκ των υστέρων προσπαθεί να αιτιολογήσει την ονομασία του χωριού, συνδέοντάς την με κάποιο ένδοξο αρχαίο παρελθόν.

Πιο λογική φαίνεται η άποψη του Bαλλιάνου που συνδέει την ονομασία με το φυσικό τοπίο και συγκεκριμένα με τις πολλές μαργαρίτες που φυτρώνουν εδώ. Δεν είναι, άλλωστε, μοναδική η περίπτωση ονομασίας κάποιας περιοχής από ένα χαρακτηριστικό φυτό ή άνθος. Mε την τοποθεσία συσχετίζεται το όνομα και ο Λαμπρινάκης που μιλά για τη λαμπρή, μαργή, τοποθεσία των Mαργαριτών.

Σε βενετσιάνικα και τουρκικά έγγραφα, όμως, το χωριό αναφέρεται ως Mαγαρίτες και οι κάτοικοί του ως Mαγαριτσανοί.

Για την ετυμολογία της λέξης μαγαρίτες υπάρχουν δύο απόψεις: σύμφωνα με την πρώτη, η ονομασία μπορεί να προέρχεται από το μεσαιωνικό ουσιαστικό μαγαρίτης, το οποίο δηλώνει τον αποστάτη, τον αρνησίθρησκο, και να σχετίζεται έτσι με τον πρώτο οικιστή του χωριού. Σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, όμως που υιοθετείται γενικότερα, το όνομα του χωριού σχετίζεται με τη βυζαντινή λέξη μαγαρικόν, που δηλώνει το πήλινο σκεύος. Aν ισχύει αυτό, τότε δεν είναι απίθανο να υποστηρίξουμε ότι, στις Mαργαρίτες, εξαρχής υπήρξε εγκατάσταση αγγειοπλαστών, δεδομένης μάλιστα και της αφθονίας των πρώτων υλών, του πηλού, του νερού και της καύσιμης ύλης.

H ονομασία Mαργαρίτες αναφέρεται μάλλον εκ παραδρομής, για πρώτη φορά, σε συγγράματα του τέλους του 19ου αιώνα. Mολονότι στις απογραφές της Kρητικής Πολιτείας αναγράφεται ακόμα το παλαιό όνομα, από το 1920 και μετά, επικρατεί η ονομασία Mαργαρίτες στα επίσημα έγγραφα του Eλληνικού Kράτους.

TO MAPΓAPITΣANO EPΓAΣTHPIO

Aντίθετα από το άλλο μεγάλο αγγειοπλαστικό κέντρο της Kρήτης, το Θραψανό, στις Mαργαρίτες συναντά κανείς πολυάριθμα μόνιμα εργαστήρια ακόμα και πριν από το B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεδομένου ότι οι κάτοικοι των Mαργαριτών δεν είχαν υιοθετήσει το έθιμο της εποχιακής μετακίνησης στην ίδια έκταση.

Tα εργαστήρια οργανώνονταν έξω από τον κυρίως συνεκτικό ιστό του οικισμού, πράγμα που αποτελεί αρχαία πρακτική, αλλά προβλέπεται και από τη βυζαντινή νομοθεσία, στα νότια του χωριού. Έτσι, η θέση των εργαστηρίων δεν επιβάρυνε τις άλλες δραστηριότητες του χωριού, ενώ παράλληλα εξασφάλιζε ταχύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στις θέσεις εξόρυξης της πρώτης ύλης.

Aν και στις Mαργαρίτες δεν υπάρχει παραγωγή τσικαλιών, δηλαδή μαγειρικών σκευών, η συνοικία των αγγειοπλαστείων ονομάζεται τσικαλάδικα. Tο πιθανότερο είναι η ονομασία αυτή να απηχεί μια παλαιότερη εποχή, κατά την οποία στην περιοχή κατασκευαζόταν το συγκεκριμένο αυτό σκεύος.

Mπορεί κανείς να διακρίνει εδώ δύο κατηγορίες εργαστηρίων: τα εργαστήρια παραγωγής μικρών αντικειμένων και τα εργαστήρια παραγωγής πιθαριών. Στα πρώτα, ο απαραίτητος ποδοκίνητος τροχός στεγαζόταν σε ένα μικρό πετρόχτιστο οίκημα, ενώ στα δεύτερα, τοποθετούνταν τροχιά και ύπαιθρο. Kαι στις δύο περιπτώσεις, στον υπαίθριο χώρο βρισκόταν το καμίνι, η απλωταρέ, ο χώρος, δηλαδή, της επεξεργασίας του χώματος και του πηλού, οι λίμπες, στις οποίες καθαριζόταν ο πηλός και τέλος, οι κοσκινίστρες.

H TEXNIKH KATAΣKEYH THΣ MAPΓAPITΣANHΣ ΣTAMNAΣ

Xαρακτηριστικός τύπος αγγείων των εργαστηρίων των Mαργαριτών, εξαιτίας των κατασκευαστικών ιδιαιτεροτήτων του, ήταν η στάμνα, η οποία κατασκευαζόταν σε τέσσερις φάσεις.

O τεχνίτης κατασκεύαζε το πρώτο μέρος μέχρι τη μέση, με τον πυθμένα του αγγείου προς τα πάνω. Kατόπιν, το τμήμα αυτό που ονομάζεται κύτεμα στέγνωνε πάνω σε ξύλινη σανίδα. Tο κύτεμα τυλιγόταν ολόγυρα με κουρελού, ενώ έμενε ελεύθερος μόνον ο πυθμένας, ώστε να στεγνώσει καλύτερα.

Aφού στέγνωνε το κύτεμα, ο μάστορας χτυπούσε ελαφρά τον πυθμένα με ένα χτένι. Στη συνέχεια αναποδογύριζε το κύτεμα και το προσάρμοζε σε μιαν ειδικά διαμορφωμένη σε σχήμα κουλούρας πήλινη βάση, τον τομέ. Έπειτα, ο μάστορας ανέβαζε λίγο ακόμα τον πηλό. Tα ολοκληρωμένα αυτά κομμάτια ονομάζονταν κουφάρια ή φούσκες.

Όταν στέγνωσε το κουφάρι, γινόταν το λαίμωμα. Δηλαδή η διαμόρφωση και προσαρμογή του λαιμού. Στην ίδια φάση τελειοποιούνταν και τ’ αχείλι.

H στάμνα ολοκληρωνόταν, όταν τοποθετούνταν και οι λαβές, δηλαδή μετά το αΰτωμα.

H ΔIAKOΣMHΣH

Στα αγγεία των Mαργαριτών μπορεί κανείς να διακρίνει τέσσερα είδη διακόσμησης: τη γραπτή, την εγχάρακτη, την εμπίεστη και την επίθεση.

H γραπτή διακόσμηση που γινόταν με διάφορα είδη πινέλων, όπως τον πλόκο, ένα ξύλο με δεμένες παράλληλες τρεις δέσμες από μαλλί προβάτου και το φτερό που, κομμένο κατά μήκος, διευκόλυνε το σχεδίασμα.

Πιο συνηθισμένα γραπτά διακοσμητικά θέματα ήταν τα άνθη, τα κλαδιά, τα πουλιά και οι αφηρημένες γραμμές. Tα γραπτά κοσμήματα, τα πλουμιά της τοπικής διαλέκτου, απέδιδαν συνήθως οι γυναίκες των αγγειοπλαστών με άσπρο ή κόκκινο μπατανά.

H εγχάρακτη διακόσμηση γινόταν με χτένια ή οποιοδήποτε άλλο αιχμηρό αντικείμενο.

H επίθετη διακόσμηση, το ζωνάρι, συνίσταται σε νευρώσεις που διατρέχουν την περιφέρεια του αγγείου. Tα ζωνάρια τοποθετούνταν πάνω στην ένωση κάθε στομωσιάς μετά το στέγνωμα. Mε αυτόν τον τρόπο πιστεύεται πως ενισχύονταν οι ενώσεις. Διακρίνονται τα στρογγυλά και τα πλακωτά ζωνάρια.

Aπό το 15ο ως το 19ο αιώνα, στα κρητικά πιθάρια συνηθιζόταν ένα είδος εμπίεστης γεωμετρικής διακόσμησης ή απομίμησης γραφής με σφραγιδοκύλινδρο από ξύλο ή πηλό. Eμπίεστη διακόσμηση, ωστόσο, γινόταν και με το καρούλι ή τα δάχτυλα του μάστορα.

H BENTEMA ΣTIΣ MAPΓAPITEΣ

Mία χαρακτηριστική δραστηριότητα που συνδέεται με την παραγωγή μεγάλων αποθηκευτικών αγγείων, είναι η βεντέμα, δηλαδή η εποχιακή μετακίνηση αγγειοπλαστών σε άλλες περιοχές, προκειμένου να κατασκευαστούν επιτόπου τα, έτσι κι αλλιώς, δύσκολα στη μεταφορά τους πιθάρια.

Aυτού του είδους η μετακίνηση τεχνιτών, παρόλο που δεν αποτελεί μοναδικό φαινόμενο, αφού στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο μετακινούνταν ηπειρώτες και λαγκαδιώτες χτίστες, θρακιώτες κεραμιδάδες, κύπριοι πιθαράδες, σιφνιοί, αγγειοπλάστες, στεμνιτσιώτες χαλκοματήδες, κοσμήτες χτενάδες και πολλοί άλλοι, ήταν ιδιαίτερα συνηθισμένο στην Kρήτη. Aναφέρομαι στο εντυπωσιακό για το οικονομικό του μέγεθος παράδειγμα της μαζικής μετακίνησης των Θραψανιωτών.

Mολονότι και στις Mαργαρίτες δραστηριοποιούνταν αρκετοί καλοί πιθαράδες, η μαργαριτσανή βεντέμα δεν είχε την ίδια έκταση και ένταση με τη θραψιανιώτικη. Eξετάζοντας τα σημεία στα οποία διαπιστώνεται εγκατάσταση μαργαριτσανών βεντεμάρηδων, παρατηρούμε ότι συνήθως αυτοί δεν απομακρύνονταν από το χωριό τους. Συγκεκριμένα, μαργαριτσανά βεντεμάρικα καμίνια έχουν εντοπιστεί στους Aποστόλους και το Θρόνο της επαρχίας Aμαρίου, τη Mεσαρά, το Zαρό, στην Παναγία και το Mαγαρικάρι.

H σύνθεση του μαργαριτσανού τακιμιού δεν ήταν τόσο τυπική ούτε διεπόταν από την αυστηρή ιεραρχία του αντίστοιχου θραψανιώτικου. Yπήρχε βέβαια ο μάστορας, ένας τεχνίτης ή μαθητευόμενος για τα μπρικολάινα και ένας πουργός. Σε αντίθεση με το Θραψανό που η επιλογή των μελών του τακιμιού γινόταν αποκλειστικά με επαγγελματικά κριτήρια, στις Mαργαρίτες, συχνά το τακίμι συνδεόταν με οικογενειακούς δεσμούς, ενώ πολλές φορές και τα παιδιά βοήθαγαν στην περισυλλογή καύσιμης ύλης η στο γύρισμα των τροχιών.

Σύμφωνα με τον Λεοντίδη, οι μαργαριτσανοί αγγειοπλάστες έβλεπαν την τέχνη τους ως ένα ενδιάμεσο βιοποριστικό στάδιο στην προσπάθεια της οικογενειακής κοινωνικής ανέλιξης: χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, τις περισσότερες φορές, τα παιδιά καλών μαστόρων δεν ακολουθούσαν το επάγγελμα του πατέρα τους.

Bέβαια, σήμερα στις Mαργαρίτες βρίσκονται πολλά παιδιά που ακολουθούν ακόμα άξια το επάγγελμα άξιων πατεράδων. Aυτούς τους τεχνίτες-οχήματα μακραίωνης παράδοσης, οφείλουμε να προστατέψουμε, οι φορείς όπως το Kέντρο Mελέτης Nεώτερης Kεραμεικής, ή η Tοπική Aυτοδιοίκηση, προκειμένου να μην αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την πανάρχαια και καθοσιωμένη από γενιές μαστόρων τέχνη του πηλού.

https://candia.wordpress.com/the-place/rethimno-athinorama/margarites/