Φυροπόταμος

Οι Πλάκες, μικρό χωριουδάκι με άσπρα σπίτια και σοκάκια, βρίσκονται ανάμεσα στην Πλάκα και τον Τριοβάσαλο. Χτίστηκαν στις υπώρειες του Κάστρου και πήραν το όνομά τους (που σημαίνει ίσιωμα) από το ότι η περιοχή ήταν επίπεδη. Αν βρεθείτε στις Πλάκες, μπορείτε να επισκεφτείτε την εκκλησία του χωριού, τον Άγιο Χαράλαμπο, στον οποίο θα βρείτε μία από τις παλαιότερες εικόνες του νησιού, την Παναγία την Ακραδιώτισσα. Τέλος, από τις Πλάκες μπορείτε να μεταβείτε εύκολα και γρήγορα στην εκπληκτική παραλία της Πλάθιενας

Μέσα Παναγιά ή Παναγία Σκινιώτισσα
Στην κορυφή του Κάστρου, θα συναντήσετε τη μικρή καμαροσκέπαστη εκκλησία της Παναγίας της Σκοινιώτισσας ή Μέσα Παναγιά. Το σημερινό κτίσμα της εκκλησίας διατηρείτε σε πολύ καλή κατάσταση, αφού είναι μεταπολεμικό. Το παλαιότερο ναϋδριο ανατινάχτηκε την περίοδο της Γερμανικής κατοχής για να στηθεί στη θέση του το αντιαεροπορικό προβόλο και έτσι οι κάτοικοι την ξαναέχτισαν μετά το 1944.

Την  ονομασία «Σκινιώτισσα» φημολογείται πως την πήρε από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε πάνω  σε σκίνο, στην κορυφή του Κάστρου. 

Άγιος Χαράλαμπος
Στους πρόποδες της Πλάκας, στο χωριό με το όνομα Πλάκες, βρίσκεται η τέταρτη σε μέγεθος εκκλησία του νησιού, ο Άγιος Χαραλάμπος. Ο ναός αυτός ανεγέρθη το 1853 (στη θέση ενός παλιού ναϋδρίου), χάρη στον κόπο και στις δωρεές των λιγοστών κατοίκων του χωριού.

Στο ναό μπορείτε να δείτε σύγχρονες τοιχογραφίες (η τοιχογραφία του Παντοκράτωρος στο θόλο, του Αγ. Χαραλάµπους στην αριστερή πλευρά  και απέναντι του Αγ. Βλάσιου) και ενδιαφέρουσες εικόνες όπως του Άρχοντος Μιχαήλ, του Χριστού, του Προδρόµου, της Κυρίας των Αγγέλων, του Αγ. Ιακώβου, της Αγ. Αικατερίνης και της Παναγίας της Ακραδιώτισσας, της παλαιότερης εικόνας του νησιού. Αυτή η μεγάλης αξίας εικόνα έχει μεταφερθεί από  το κατεστραμμένο μοναστήρι που βρισκόταν στη Μικρή Ακραδιά.

Ο σπουδαίος αγιογράφος Κόντογλου αναφέρει για την εικόνα της Παναγιάς της Ακραδιώτισσας: «Είναι ζωγραφισμένη απάνου σ` ένα στενόµακρο σανίδι, βαθουλωμένο σαν σκάφη, όπως είναι στα πιο αρχαία κονίσµατα. Το κεφάλι της Παναγιάς είναι όρθιο, όπως στις άλλες παλιές Οδηγήτρες, του Χριστού όπως φαίνεται από το πλάγι.Τα µάτια, η μύτη, το στόµα είναι σημειωμένα µε σιένα λίγο πιο σκούρα απ` τον προπλασµό. Τα μαλακά φώτα είναι βαλµένα µε λεύτερες και πεταχτές πινελιές, όπως στα αρχαία ψηφία, ενώ στις πιο καινούργιες εικόνες τα φωτισμένα είναι δουλεµένα µε κανονικές γραμμές η µια δίπλα στην άλλη, τραβηγμένες µε προσοχή κι από κοντά. Ο προπλασµός είναι σιένα κόκκινη, η όψη της Παναγιάς δείχνει γερασµένη κι αγέλαστη, ολότελα διαφορετική απ` το συνηθισμένο τύπο της Οδηγήτρας»

Τριοβάσαλος και Πέρα Τριοβάσαλος

Ξεκινώντας απ' το λιμάνι και πριν φτάσουμε στην Πλάκα, τα πρώτα χωριά που συναντάμε είναι ο Tριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος.
Τα δύο αυτά σχεδόν συνεχόμενα χωριά έχουν δημιουργηθεί σε δύο γειτονικούς λόφους, είναι πυκνοκατοικημένα και κτισμένα αμφιθεατρικά, ενώ παρουσιάζουν αξιόλογη εμπορική κίνηση. Ο «Καρόδρομος» στον Τριοβάσαλο αποτελεί κεντρικό σημείο του νησιού, μιας και εκεί βρίσκονται αρκετές τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες,  καφενεία και εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στον Τριοβάσαλο και στον Πέρα Τριοβάσαλος μπορείτε να επισκεφτείτε τις  δύο αξιόλογες εκκλησίες των χωριών αυτών, τον  Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Γεώργιο αντίστοιχα.

Το Κάστρο χτίστηκε τον 13ο αιώνα στον λόφο του Προφήτη Ηλία, στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού (σημερινή Πλάκα).
Σήμερα δεν κατοικείται, αλλά προσφέρει στους επισκέπτες του μια θέα απαράμιλλης ομορφιάς σε όλο τον κόλπο του νησιού και ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα, που θα ανταμείψει τον κόπο σας να ανεβείτε στην κορυφή του. Επίσης, ανεβαίνοντας προς Κάστρο θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Παναγιά Σκινιώτισσα, καθώς και την εκκλησία της Παναγίας της Θαλασσίτρας.                                 
Το Ενετικό αυτό Κάστρο δεν περιβαλλόταν από τείχη, όπως και τα περισσότερα κάστρα των Κυκλάδων, αλλά προστατευόταν από τα ίδια τα σπίτια. Πρακτικά το κάστρο χρησίμευε για να προστατεύονται οι ντόπιοι από επιθέσεις των πειρατών (συχνό φαινόμενο της εποχής), καθώς και για να ελέγχουν την κίνηση των πλοίων στον κόλπο του Αδάμαντα. Στην κορυφή του, στο «Μέσα Κάστρο», βρισκόταν  ο Πύργος του Ηγεμόνα, το επονομαζόμενο Παλάτι και γύρω από τον πύργο υπήρχαν τα λιγοστά σπίτια.
Η ίδρυση του έγινε από τον πρώτο Δούκα της Νάξου, Μάρκο Σανούδο και στο Μέσα Κάστρο βρίσκονταν κυρίως οι κατοικίες των τιμαριούχων και των τοποτηρητών του Δούκα, καθώς και άλλων συγγενών και Φράγκων.
 
 
 

Παραθαλάσσιος οικισμός με μικρή, αλλά οργανωμένη παραλία, κατάλληλος για κολύμπι και ψάρεμα. Διαθέτει αρκετά αλμυρίκια και κολπίσκο περιτριγυρισμένο από «σύρματα».
Η παραλία του είναι αμμώδης, ενώ διαθέτει και beach bar. Στην άκρη του, μετά τα ψαράδικα σπιτάκια, θα δείτε την εγκαταλελειμμένη σκάλα φόρτωσης και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
 
 

Υπαπαντή του Χριστού ή Παναγία Θαλασσίτρα
Η Υπαπαντή του Χριστού ή Παναγία Θαλασσίτρα, είναι προστάτιδα των ναυτικών και η  πιο πολυφωτογραφημένη εκκλησία του νησιού. Βρίσκεται σε ένα από τα ωραιότερα σημεία του νησιού και θα την συναντήσετε καθώς ανεβαίνετε στο Κάστρο. Αυτή η εκκλησία το 1739 ήταν ναΰδριο που το κατεδάφισαν για να χτίσουν στη θέση του το 1839 αυτόν τον πανέμορφο μεγαλύτερο ναό, ενσωματώνοντας ως νότιο κλίτος και τη διπλανή Φράγκικη εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας.

Στην Παναγία τη Θαλασσίτρα μπορείτε να δείτε έργα του 17ου αιώνα από το φημισμένο αγιογραφικό εργαστήρι των Σκορδίλιδων, και συγκεκριμένα τις σημαντικές εικόνες του Αγίου Ελευθερίου και της Παναγίας και του Χριστού, δημιουργίες του Εμμανουήλ Σκορδίλη. Ακόμα, μπορείτε να δείτε το ξυλόγλυπτο τέμπλο με πολύ ωραίο σταυρό, ενώ στο υπέρυθρο της δυτικής θύρας του ναού μπορείτε να διακρίνετε το οικόσημο του δούκα της Νάξου, Κρίσπι.