Αρχαία Τείχη Νικόπολης

Λίγα χιλιόμετρα έξω από την Πρέβεζα, βρίσκεται η μεγαλύτερη αρχαία πόλη της Ελλάδας. Η αρχαία Νικόπολη βρίσκεται 10χλμ βόρεια της πόλης της Πρέβεζας επί της εθνικής οδού Πρέβεζα- Ιωαννίνων. Η αρχαία Νικόπολη απλώνεται σε έκταση 9.000 στρεμμάτων στην χερσόνησο της Πρέβεζας, στη ΝΔ Ήπειρο.

 Η Νικόπολη ήταν το καμάρι του ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού, η πόλη που έχτισε σε ανάμνηση της νίκης του ενάντια στον συστρατευμένο στόλο του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, στη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ.. Μια πόλη που απλώνεται σε στρέμματα επί στρεμμάτων – τόσα που θα χρειαστεί να οδηγήσετε για να πάτε, ας πούμε, από το Ωδείο στο Θέατρο – και τα βυζαντινά τείχη της οποίας συνεχίζονται επί ολόκληρα χιλιόμετρα. Ο αρχαιολογικός χώρος, περιλαμβάνει εκτός από το Ωδείο και το Θέατρο, δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές με εντυπωσιακά ψηφιδωτά, το μνημείο του Αυγούστου και το στάδιο.

Η Νικόπολις – πόλις της Νίκης – ιδρύθηκε το 31 π.χ. από τον Οκταβιανό Αύγουστο προς τιμή της νίκης του επί του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στη ναυμαχία του Ακτίου. Η πόλη αναπτύχθηκε και ήκμασε τόσο στα Ρωμαϊκά Χρόνια, όπου αριθμούσε περί τους 300.000 κατοίκους αλλά και αργότερα κατά τη Παλαιοχριστιανική περίοδο. Ο επισκέπτης της Αρχαίας Νικόπολης εντυπωσιάζεται από την μεγάλη έκταση του αρχαιολογικού χώρου, εκτείνεται από το Ιόνιο μέχρι τον Αμβρακικό, και το πλήθος των σωζόμενων μνημείων που είναι διάσπαρτα σε μια έκταση περίπου 1500 στρεμμάτων.

Στις 2 Σεπτεµβρίου του 31 π.Χ., στην είσοδο του Αµβρακικού κόλπου, έλαβε χώρα µια από τις πιο σηµαντικές ναυµαχίες της αρχαιότητας, η ναυµαχία του Ακτίου. Ο στόλος του ρωµαίου στρατηγού Οκταβιανού, µε επικεφαλή τον Αγρίππα, αντιµετώπισε και νίκησε τους συνασπισµένους στόλους του ρωµαίου στρατηγού Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας Ζ΄, βασίλισσας της Αιγύπτου. Η νίκη αυτή έδωσε τέλος στην εµφύλια διαµάχη επηρεάζοντας καθοριστικά την µορφή της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και την πορεία της Ιστορίας· σηµατοδότησε την έναρξη µίας νέας περιόδου (Pax Romana), που εγκαινιάστηκε µε τη µονοκρατορία του Οκταβιανού Αυγούστου σε ολόκληρο το µεσογειακό χώρο.

Ο Οκταβιανός Αύγουστος, σε ανάµνηση της νίκης του, ίδρυσε τη Νικόπολη, την οποία κόσµησε µε µεγαλόπρεπα κτίρια καθιστώντάς τη κέντρο του ελληνικού πολιτισµού αλλά και σηµείο συνάντησης του ανατολικού και του δυτικού κόσµου. Η πόλη απολάμβανε ειδικά πολιτικά και οικονομικά προνόμια, είχε δικό της νομισματοκοπείο. Ο Οκταβιανός ταυτόχρονα αναδιοργάνωσε τα Άκτια, τους ετήσιους τοπικούς αγώνες των Ακαρνάνων δίνοντάς τους νέα αίγλη, διαλαλώντας µε έναν ακόµη τρόπο, τη νέα τάξη πραγµάτων στη δυτική Ελλάδα. Οι αγώνες – αθλητικοί, µουσικοί και θεατρικοί – µε την ονοµασία πλέον Νέα Άκτια, τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια κατά την επέτειο της ναυµαχίας και θεωρούνταν ισότιµοι µε τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Υπήρξε πόλος έλξης πνευματικών ανδρών της εποχής, όπως ο Επίκτητος (89 μ.Χ.). Η κατοίκηση της πόλης συνεχίστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Σήµερα τα επιβλητικά µνηµεία του χώρου παραµένουν αδιάψευστοι µάρτυρες της χιλιόχρονης ζωής της αρχαίας Νικόπολης. Στο «εν άλσει προάστειο» βρίσκονται οι εγκαταστάσεις για την τέλεση των ακτιακών αγώνων: το θέατρο, το στάδιο, το γυµνάσιο και το µνηµείο του Αυγούστου στον ιερό λόφο. Κατά µήκος της διαδροµής δεσπόζουν τα επιβλητικά Παλαιοχριστιανικά Τείχη, οι νεκροπόλεις, το υδραγωγείο, ενώ στο κέντρο της πόλης οι δρόµοι οδηγούν στο «βασιλόσπιτο», τη Βασιλική Α΄ – ∆ουµετίου, µε τον υπέροχο ψηφιδωτό διάκοσµο, το ωδείο, την έπαυλη του «Μάνιου Αντωνίνου». Τα περισσότερα µνηµεία είναι επισκέψιµα από το κοινό κατόπιν συνεννοήσεως.

Καθώς στην περιοχή της Νικόπολης δεν έχουν γίνει οικιστικές παρεμβάσεις, ο αρχαιολογικός χώρος διατηρεί ανέπαφο το φυσικό του περιβάλλον, γεγονός που τον κάνει μοναδικό.

Η ακμάζουσα πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Παλαιάς Ηπείρου και επισκοπική της έδρα θα γνωρίσει την πρώτη μεγάλη οικονομική και πολιτική κρίση της κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα, οπότε οι σεισμοί και οι εισβολές των Γότθων βλάπτουν σοβαρά τη ζωή της πόλης. Το 395 λεηλατείται από τον Αλάριχο και το 475 την κυριεύουν οι Βάνδαλοι. Με την εισβολή των Γότθων του Τοτίλα (551 μ.Χ.) αρχίζει η παρακμή της και στα τέλη του 9ου ή αρχές του 10ου αιώνα αρχίζει σταδιακά να ερημώνει.

Τα σημαντικότερα μνημεία της Βυζαντινής Νικόπολης είναι:
Βασιλική Α' (Δουμετίου)
Τρίκλιτη βασιλική αφιερωμένη στον Άγ. Δημήτριο, ίδρυμα του αρχιεπισκόπου Νικοπόλεως Δουμετίου Α' και του διαδόχου του Δουμετίου Β'. Έχει εγκάρσιο εξέχον κλίτος, νάρθηκα με βαπτιστήριο και σκευοφυλάκιο και αίθριο (atrium). Φέρει ψηφιδωτά δάπεδα και χρονολογείται στα 550 - 575 μ.Χ.
Βασιλική Β' (Αλκίσωνος)
Πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, νάρθηκα με βαπτιστήριο (;), διακονικό και αίθριο. Ψηφιδωτά δάπεδα σώζονται στο αίθριο, το διακονικό και τα προσκτίσματά του. Χρονολογείται στα 450 - 516 μ.Χ.
Βασιλική Δ' (Ασυρμάτου ή Ανάληψης)
Βρίσκεται έξω από τα βυζαντινά τείχη, σε απόσταση 800μ. από το κέντρο της πόλης. Τρίκλιτη βασιλική με προεξέχον εγκάρσιο κλίτος, νάρθηκα με προσκτίσματα και αίθριο. Ψηφιδωτά δάπεδα σώζονται στο νάρθηκα και στο διακονικό. Χρονολογείται από τα τέλη του 5ου μέχρι το τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα μ.Χ.
Βασιλική Ε' (Αγ. Μηνάς Μαργαρώνας)
Βρίσκεται 6 χιλιόμετρα ΝΑ από τη Νικόπολη. Τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο εξέχον κλίτος, νάρθηκα, εξωνάρθηκα ή αίθριο και αυλή ημικυκλική με δεξαμενή και ψηφιδωτά δάπεδα. Μέσα 6ου αιώνα μ.Χ.
Βασιλόσπιτο (Επισκοπείο)
Βρίσκεται κοντά και δυτικά από τη βασιλική Α'. Μεγάλο ρωμαϊκό οικοδόμημα με περίστωο αίθριο. Μερικά από τα ψηφιδωτά δάπεδα των στοών του μαρτυρούν χρήση και στους χριστιανικούς χρόνους, ίσως ως επισκοπικό μέγαρο.
'Επαυλη παλαιοχριστιανική στη θέση "Φτελιά"
Με ψηφιδωτά δάπεδα, του β' μισού του 5ου αιώνα μ.Χ. Αποτελείται από μικρά δωμάτια, στοά και αυλή με αψίδα.

Η ρωμαϊκή οικία του Αντωνίνου είναι η μόνη ανασκαμμένη ιδιωτική οικία της ρωμαϊκής πόλης. Βρίσκεται έξω από το δυτικό τμήμα του βυζαντινού τείχους και βορειοανατολικά του ρωμαϊκού Ωδείου και απέχει 200 μ. περίπου από το τείχος και 300 μ. από το Ωδείο. Πρόκειται για μνημείο διαμονής, την κατοικία του Μάνιου Αντωνίνου. Από επιγραφή που έχει βρεθεί σε ένα ψηφιδωτό δάπεδο αναφέρεται και το όνομα της Αριστοκλίας, η οποία πιθανότατα ήταν η πρώτη οικοδέσποινα της κατοικίας αυτής. Η πρώτη οικοδομική φάση της κατοικίας ανάγεται χρονολογικά σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα στον 2ο αι. μ.Χ., ενώ δέχτηκε επισκευές στα τέλη του 3ου με αρχές 4ου αι. μ.Χ.

Έχουν αποκαλυφθεί πέντε μεγάλα δωμάτια, έξι μικρότεροι βοηθητικοί χώροι και τμήμα της αυλής με πηγάδι, το οποίο διέθετε δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Στην είσοδο του πρώτου μεγάλου δωματίου αποκαλύφθηκε το μεγάλο κατώφλι της πόρτας, ενώ το εσωτερικό της αίθουσας αυτής ήταν διακοσμημένο με ψηφιδωτό δάπεδο (3,50 x 6,25 μ.). Το ψηφιδωτό περιέχει γεωμετρικά μοτίβα και ένα κεντρικό έμβλημα, το οποίο πλαισιωνόταν από σπείρα άκανθας. Στη νοτιοανατολική γωνία της αίθουσας ήρθε στο φως προτομή Διονύσου. Η διακόσμηση του ψηφιδωτού με τις έντονες φωτοσκιάσεις και ο τρόπος σμίλευσης της προτομής οδηγούν σε μια χρονολογία στον 2ο αι. μ.Χ. Η αμέσως επόμενη αίθουσα, στα δεξιά του πρώτου δωματίου, διέθετε μαρμαροθετημένο δάπεδο. Διακοσμημένη με ψηφιδωτό δάπεδ ήταν η αριστερή αίθουσα, το οποίο έχει όμως καταστραφεί. Στο βόρεια των αιθουσών αυτών αναπτύσσεται ένας διάδρομος, ο οποίος διέθετε και αυτός ψηφιδωτό δάπεδο - κατεστραμμένο σήμερα - και οδηγούσε στην αυλή της κατοικίας. Στα μικρά δωμάτια της ανατολικής πλευράς οδηγούσε ένας προθάλαμος, ο οποίος βρισκόταν αμέσως μετά το διάδρομο της οικίας. Εκεί ήρθε στο φως ακόμη ένα ψηφιδωτό δάπεδο, το οποίο διασώζει ολόκληρη κτητορική επιγραφή με τα ονόματα της Αριστοκλίας και του Αντωνίνου. Τα δωμάτια της νοτιοανατολικής πλευράς αποτελούσαν βοηθητικούς χώρους, ενώ σε ένα από αυτά βρέθηκε και υπόκαυστο λουτρού. Στον τομέα αυτόν της οικίας η ανασκαφική έρευνα έδειξε ότι έγιναν διάφορες μεταγενέστερες επεμβάσεις και επισκευές.

Το αρχαίο Θέατρο της Νικόπολης, στην θέση Προάστειο, βόρεια της τειχισμένης πόλης, είναι ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα, που κατασκευάσθηκε στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. μαζί με τα άλλα δημόσια κτήρια της πόλης. Λειτουργούσε κυρίως κατά τη διάρκεια των Νέων Ακτίων, αγώνων που είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα και τελούνταν προς τιμή του Απόλλωνα.
 

Όλα ξεκίνησαν το 31 π.Χ. Για να γιορτάσει την επιτυχία του στη ναυμαχία του Ακτίου, στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου, ο Οκταβιανός, μετέπειτα αυτοκράτορας Αύγουστος, αποφασίζει να χτίσει μία ολόκληρη νέα πόλη – συνηθιζόταν αυτό τότε, το έκανε συχνά και ο Μέγας Αλέξανδρος! Τη νέα πόλη θα την ονομάσει Νικόπολη, για να θυμούνται όλοι τη νίκη του.

Θα πάρει και μια άλλη απόφαση ο Οκταβιανός. Θα ανακηρύξει προστάτη του τον θεό Απόλλωνα και για λόγους πολιτικούς και θρησκευτικούς θα ανανεώσει τους αγώνες που τελούνταν εδώ από πολύ παλιά προς τιμήν του. Στην Νικόπολη, στο «Εν άλσει προάστειό» της, φρόντισε να φτιαχτούν όλες οι απαραίτητες εγκαταστάσεις για την τέλεση των νέων Ακτίων: γυμνάσιο, στάδιο, δύο συγκροτήματα λουτρών και, φυσικά, θέατρο, αφού οι αγώνες είναι αθλητικοί αλλά και καλλιτεχνικοί.

Το επιβλητικό ρωμαϊκό θέατρο της Νικόπολης χρησιμοποιήθηκε αδιάκοπα, από τον 1ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ.Γενιές ολόκληρες πέρασαν από εδώ, θεατές και καλλιτέχνες, ανώνυμοι και επώνυμοι, ακόμη και ο ίδιος Νέρωνας, ο διαβόητος Ρωμαίος αυτοκράτορας που «δοκιμάζει» τις ικανότητές του στη μουσική και την τραγωδία και – φυσικά – βραβεύεται!

Έπειτα, το Θέατρο παρέμεινε σιωπηλό για αιώνες. Οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν δειλά τη δεκαετία του 1960. Ακολούθησαν κι άλλες, στις επόμενες δεκαετίες, με κορύφωση τις αρχές του 21ου αιώνα. Οι μεγάλης κλίμακας σύγχρονες επεμβάσεις και η συστηματική αρχαιολογική έρευνα έχουν πολλαπλούς στόχους: να ανακαλύψουν άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας του μνημείου, να το προφυλάξουν από περαιτέρω φθορά αλλά και να εγκαινιάσουν μία νέα εποχή χρήσης και γόνιμης επαφής με την τοπική και την παγκόσμια κοινότητα.

αριθμός θεατών: ~5.000
διάμετρος ορχήστρας: ~22 μ.
διάμετρος κοίλου: 92 μ.
χρονολογία κατασκευής: 1ος αι. π.Χ.
σε χρήση: Όχι

Το Ρωμαϊκό Ωδείο, από τα σημαντικότερα και καλύτερα διατηρημένα μνημεία της Νικόπολης, αποτελεί πραγματικό αρχιτεκτονικό έργο τέχνης. Κατασκευάσθηκε στα χρόνια του Αυγούστου (αρχές 1ου αι. μ.Χ.) και δέχθηκε διάφορες επισκευές και μετατροπές στο τέλος του 2ου – αρχές 3ου αι. μ.Χ. Βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης και σε αυτό πραγματοποιούνταν ομιλίες, φιλολογικοί και μουσικοί αγώνες, αλλά και θεατρικές παραστάσεις κατά τη διάρκεια των Νέων Ακτίων, θρησκευτικών αγώνων που τελούνταν προς τιμή του Απόλλωνα.
 

Το Νυμφαίο της Νικόπολης βρίσκεται στα δυτικά της πόλης, κοντά στη δυτική πύλη των ρωμαϊκών τειχών, και είναι κτίσμα του 3ου αι. μ.Χ. Αποτελείται από δύο πλινθόκτιστα κτήρια τα οποία κάλυπταν μεγάλες υδατο-δεξαμενές, οι οποίες τροφοδοτούσαν την πόλη με νερό. Στο εσωτερικό των κτιρίων βρίσκεται σειρά από μαρμάρινες κόγχες στις οποίες ήταν τοποθετημένα μαρμάρινα αγάλματα που είχαν σχέση με το νερό και τη φύση.
 

Τα επίσημα εγκαίνια του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου της Νικόποληςπραγματοποιήθηκαν το 2009.

Βρίσκεται στη βόρεια είσοδο της πόλης της Πρέβεζας, και απέχει περίπου 2 χιλιόμετρα από την Αρχαία Νικόπολη.

Σαν στόχος της έκθεσης του μουσείο είναι να συνδέσει το μουσείο με τα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου και να προβάλει την εξέλιξη της πόλης μέσα στον χρόνο.

Διηγείται γλαφυρά την ιστορία της πόλης, ξεκινώντας από την ίδρυσή της αμέσως μετά τη ναυμαχία του Ακτίου, και φτάνοντας μέχρι τις αρχαιολογικές ανασκαφές των αρχών του 20ου αιώνα. Η ζωή στην πόλη καταλαμβάνει μια από τις μεγαλύτερες και πιο ενδιαφέρουσες ενότητες του μουσείου, ενώ το αντίγραφο ενός ρωμαϊκού χάρτη που απεικονίζει τον τότε γνωστό κόσμο (και την ιδέα που είχαν οι Ρωμαίοι γι’ αυτόν) συγκαταλέγεται στα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες: στην πρώτη παρουσιάζεται η γέννηση και εξέλιξη της μεγαλόπρεπης ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής Νικόπολης, ενώ η δεύτερη είναι αφιερωμένη στον ιδιωτικό βίο αυτών των δύο περιόδων.