Πισκοκέφαλο

Βρίσκεται μόλις 200 μέτρα βορειοανατολικά απ’ την κεντρική πλατεία του χωριού χρονολογείται περίπου στο 1550μ.χ.Αποκαταστάθηκε πρόσφατα απ’ τον πολιτιστικό σύλλογο Πισκοκεφάλου με την συγχρηματοδότηση του Μ.Ο.Π. Κρήτης με προορισμό τη δημιουργία μουσείου του Βιτσέντζου Κορνάρου.

Πρόκειται για μια πετρόκτιστη μονοκατοικία κρητικής ανώνυμης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Το κτίριο δείχνει πρόσφατα αποκαταστημένο αποτελείται από ισόγειο και όροφο ,την λιθοδομή καλύπτει τριφτό ασβεστοτσιμεντοκονίαμα. Η εξωτερική δίφυλλη ξύλινη πόρτα καθώς και τα κουφώματα είναι σε μέτρια κατάσταση και αίσθηση κάνει η κλίση των τοιχοποιιών. Μέσα υπάρχει μια εσωτερική αυλή από βοτσαλωτό δάπεδο, μια κρήνη που φαίνεται καινούρια και τρεις πόρτες που οδηγούν σε τρείς αυτονόμους ξεχωριστούς εσωτερικούς χώρους.

Περνώντας την βορειοδυτική πόρτα μπαίνουμε σε ένα ενιαίο χώρο, το ταβάνι αποτελείται από ξύλινα δοκάρια κυπαρισσιού που πάνω τους είναι τοποθετημένες οι σανίδες του πρώτου ορόφου. Δεξιά είναι το τζάκι και μια τουαλέτα με σύγχρονα υλικά. Μια ξύλινη σκάλα -μη αποκαταστημένη- οδηγεί στον πρώτο όροφο.

Ανεβαίνοντας στον όροφο υπάρχει ένας ενιαίος χώρος με 3 παράθυρα ένα βόρειο ένα ανατολικό και ένα δυτικό, αίσθηση κάνει η πολύ έντονη κλίση του ξύλινου δαπέδου. Πλέον χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος για τις ανάγκες του πολιτιστικού συλλόγου Ξεκινώντας πάλι απ τη εσωτερική αυλή και περνώντας την κεντρική πόρτα, υπάρχει ένας κλειστός μακρόστενος χώρος που καλύπτεται από καμαρωτή λιθόκτιστη οροφή. Στον ανατολικό τοίχο υπάρχει μια απόληξη καμινάδας ,που προμηνύει την ύπαρξη μιας παρασιάς. Όλα τα ανοίγματα είναι πλέον κτισμένα.

Πηγαίνοντας για τελευταία φορά στην αυλή και περνώντας την νοτιοανατολική πόρτα μπαίνουμε σε ένα ενιαίο χώρο με ξύλινο πάτωμα ,που τώρα χρησιμοποιείται ως χώρος γραφείου του πολιτιστικού συλλόγου.

ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΠΙΣΚΟΚΕΦΑΛΟΥ ΣΗΤΕΙΑΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΙΣΚΟΚΕΦΑΛΟΥ ΣΗΤΕΙΑΣ

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων στα δυτικά όρια του μικρού οικισμού της Κάτω Επισκοπής, στον οποίο πιθανόν μεταφέρθηκε κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο, η έδρα της Επισκοπής Σητείας, είναι ένα τριμερές κτίσμα με τρούλλο.

Ο κεντρικός, μεγαλύτερος χώρος στεγάζεται από οκταγωνικό τρούλλο που στηρίζεται σε εναλλασσόμενα τόξα και υποτυπώδη ημιχώνια, ενώ οι στενότεροι χώροι, ανατολικός και δυτικός, στεγάζονται από ημικυλινδρική καμάρα. Στο μέσο των μακρών πλευρών υπάρχουν πεντάπλευρες κόγχες με τυφλά αψιδώματα.

Η τοιχοποιία είναι καλυμμένη από υπόλευκο κονίαμα με εγχαράξεις που μιμούνται ψευδοϊσόδομη. Τα τόξα είναι κτισμένα με την τεχνική της κρυμμένης πλίνθου. Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος αποτελείται από τετράφυλλα φιαλοστόμια που περιβάλλουν τα τόξα, και πλίνθους τοποθετημένες σε διάταξη σταυρού ή ακτίνων ηλίου.

Όπως διαπιστώθηκε κατά τις πρόσφατες εργασίες αποκατάστασης, αρχικά το κτίσμα ήταν λουτρό, όμοιο στη μορφή με το ανάλογο στην Επισκοπής Ιεράπετρας. Κατά τον 15ο αι., το λουτρό με μικρές τροποποιήσεις μετατράπηκε στον ναό των Αγίων Αποστόλων. Η αρχική είσοδος του λουτρού ανοιγόταν στον δυτικό τοίχο και οδηγούσε στο αποδυτήριο, και ίσως ως το «ψυχρό» (frigidarium). Ο κεντρικός χώρος, όπου εντοπίζονται εντοιχισμένοι και υποδαπέδιοι αγωγοί, από τους οποίους έβγαινε ο θερμός αέρας, ήταν ο «θερμός οίκος» (caldarium) του λουτρού. Οι πλάγιες κόγχες, στις οποίες υπήρχαν κτιστά καθίσματα, φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν ως ατομικοί λουτήρες. Το ανατολικό διαμέρισμα, στο οποίο χαμηλά εντοπίστηκε τοξωτό άνοιγμα και ίχνη πυράς, ήταν πιθανόν η δεξαμενή και ο χώρος θέρμανσης του νερού.

Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που μπορούν να συνδεθούν με την παράδοση της Κωνσταντινούπολης, οδηγούν στη χρονολόγηση του μνημείου στον 11ο αι. Η ύπαρξη σταυρών στις εξωτερικές επιφάνειες, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο οικισμός υπήρξε έδρα επισκοπής, οδηγούν στην υπόθεση ότι η ύπαρξη του λουτρού συνδέεται με το επισκοπείο, όπως συνέβαινε και στην ανάλογη περίπτωση της Ιεράπετρας, όπου ήταν κτισμένο απέναντι από τον καθεδρικό ναό.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου κτίστηκε τον 16ο αιώνα από την οικογένεια των Κορνάρων και φέρει στην κύρια είσοδο το οικόσημό τους. Βρίσκεται σε σημείο κεντρικό στη νότια πλευρά του χωριού, πολύ κοντά στο σπίτι και στο μύλο των Κορνάρων. Το κτίσμα είναι σε πολύ καλή κατάσταση διότι  συντηρήθηκε και αναδείχθηκε πρόσφατα.

Είναι διώροφο κτίσμα με απλή ορθογώνια κάτοψη και ημικυκλικό χώρο στο ιερό. Εντύπωση προκαλεί η αρκετά οξυκόρυφη δίρριχτη στέγη με δύο διακοσμητικούς έλικες να κοσμούν την απόληξή της. Το ημιθόλιο του ιερού όπως και η στέγη δε φέρουν κεραμίδια αλλά είναι βαμμένα στο χρώμα του κεραμιδιού. Στην κύρια όψη της εκκλησίας μία εξωτερική σκάλα οδηγεί στον επάνω όροφο. Πάνω από το υπέρθυρο της εισόδου υπάρχει διακοσμητικός ρόδακας και από πάνω βρίσκεται το οικόσημο της οικογένειας των Κορνάρων. Στην νότια όψη της εκκλησίας υπάρχει μία είσοδος με ιδιαίτερα διακοσμητικά στοιχεία. Δεξιά και αριστερά της θύρας υπάρχουν δύο κιονίσκοι και από πάνω τους καταλήγει τοξωτό υπέρθυρο με διακοσμητικά στοιχεία στο τύμπανό του. Στη βόρεια πλευρά υπάρχουν τρία μικρά ανοίγματα συμμετρικά ως προς την όψη.

Ο ναός είναι κτισμένος με πέτρα και έχει επιχρισθεί με ασβεστοκονίαμα. Όλα τα κουφώματα και τα κιγκλιδώματα έχουν αντικατασταθεί με νέα από αλουμίνιο. Στην ανατολική πλευρά, δίπλα από το ιερό βρίσκεται το καμπαναριό του ναού. Στην κύρια  είσοδο  της εκκλησίας υπάρχει μικρή διαμορφωμένη πλακόστρωτη πλατεία με δένδρα. Ο περιβάλλων χώρος της εκκλησίας είναι και αυτός πλακόστρωτος και περιφραγμένος. Το κωδωνοστάσιο είναι μεταγενέστερο. 

Κατηφορίζοντας προς τα ανατολικά την κεντρική πλατεία του χωριού καταλήγουμε στον νερόμυλο που κατασκευάστηκε απ την οικογένεια των Κορναρων οπού και ανήκε. Ο νερόμυλος έχει μπει στο πρόγραμμα της ανάπλασης του οικισμού που χρηματοδοτείται απ το Π.Ε.Π. Κρήτης και έχει αποκατασταθεί.

Το δυτικό τμήμα του έχει υψομετρική διάφορα εδάφους της τάξης των 5 μέτρων σε σχέση με το ανατολικό. Στο ανατολικο τμήμα του μύλου βρίσκεται η εισαγωγή της εσοχής που εισερχόταν το νερό για να καταλήξει στο δυτικο τμήμα και έπειτα σε ένα δεύτερο πετρόκτιστο κτίριο ύψους 3.5 μέτρων όπου εμπεριείχε τον νερόμυλο.

Πλέον ο νερόμυλος δεν χρησιμοποιείται ,και προορίζεται για μουσειακός χώρος όπως και το σπίτι των Κορνάρων.