Στο βάθος της κοιλάδας του ποταμού Σαραντάπηχου είναι χτισμένο το χωριό Μύθοι. Απέχει 22 χλμ. από την Ιεράπετρα, είναι μικρό χωριό, σε καταπράσινο τοπίο, με ωραία πλατεία που την σκιάζουν αιωνόβια πλατάνια. Λέγεται ότι το χωριό πήρε το όνομα του από το φυτό “Μύνθη” κοινώς φλισκούνι που αφθονεί εκεί. Ίσως όμως να ονομάστηκε έτσι από τους πολλούς θρύλους, παραδόσεις - μύθους με κυριότερο του Σαραντάπηχου. Μυθικού γίγαντα με σαράντα πήχες μπόι σαν άλλος Τάλως ή Ακρίτας Διγενής προστάτευε τους κατοίκους από τις επιδρομές. Υπάρχει και το τοπωνύμιο, του Σαραντάπηχου η “πατουσιά” και του “Σαραντάπηχου το μνήμα”.
Στοιχεία αρχαίας κατοίκισης υπάρχουν στην τοποθεσία “Λενικό” οπου φαίνονται ίχνη τειχών. Επίσης σε ανασκαφή βρέθηκε κεφαλή γυναικός της Ρωμαϊκής εποχής. Στις τοποθεσίες Καστέλου χαράκι και ορφανού το σπηλιάρι βρέθηκαν πήλινα δοχεία, λυχνάρια κ.λ.π. Το μέρος που ονομάζεται Σαρακίνα πάνω από τους Μύθους ήταν οχυρό, ορμητήριο των Σαρακηνών Πειρατών. Η νεότερη ιστορία του χωριού είναι πλούσια σε προσφορά στους αγώνες εναντίων των κατακτητών. Ανάδειξε τους οπλαρχηγούς Εμμ. Ξενικάκη, Ιωάννη Χατζάκη, Εμμ. Χρηστάκη και άλλους. Την διάρκεια της κατοχής Μυθιανοί έλαβαν μέρος στα αντάρτικα σώματα της Ενωμένης αντίστασης του Καπετάν Μπαντουβά.
Στην μάχη της Σύμης χάθηκε ένα από τα πιο ηρωικά πρόσωπα ο Απόστολος Βαγιωνάκης που ύψωσε το ανάστημα του πολεμώντας όρθιος ενάντια στα βόλια του εχθρού, για το ιδανικό της αδούλωτης Κρήτης μας. Τη συμμετοχή τους στους αγώνες την πλήρωσαν την κατοχή. Εκτέλεσαν 4 άτομα, και τον Νικόλαο Ιωανν. Χρηστάκη γέρο κατάκοιτο.
Η κοινότητα Μύθων είναι σήμερα τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Ιεραπέτρας, απογράφεται το 1900 με 360 χριστιανούς κατοίκους, το 1951 με 423 και το 2001 με 287 κατοίκους. Βόρεια των Μύθων 6 χλμ. περίπου είναι ο συνοικισμός Καρύδι με την περίφημη Μονή της Παναγίας της Καρυδιανής και παραθεριστικές κατοικίες που σήμερα είναι ερειπωμένες. Στην κοινότητα Μύθων ανήκει και ο ορεινός συνοικισμός “Μινός” που βρίσκεται σ ένα καταφύγιο, μικρό οροπέδιο, κάτω από την κορυφή Αφέντης των Λασιθιώτικων βουνών.
Το χωριό Μύθοι είναι ένα ζωντανό χωριό με πλούσια κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Έχει πολιτιστικό σύλλογο, ποδοσφαιρική ομάδα, γήπεδο, και σύγχρονο ελαιοτριβείο. Η πλατεία του χωριού με τους γεροπλατάνους, τις μουριές, την παλιά βρύση, τα παραδοσιακά καφενεία με την ρακή και τα ντόπια εδέσματα, είναι σημείο αναφοράς για τους Μυθιανούς.
Τα αξιοθέατα, τα άγρια φυσικά τοπία βόρεια του χωριού, το περίφημο φαράγγι της Σαρακήνας, μνημείο φυσικού κάλλους, προσελκύουν πολλούς ντόπιους και ξένους επισκέπτες. Το φαράγγι της Σαρακήνας είναι ένα από τα ωραιότερα στην Κρήτη. Οι απότομες, κάθετες πλευρές του προκαλούν δέος, φθάνουν σε ύψος μέχρι 250Μ. Το πλατύτερο του άνοιγμα δεν ξεπερνά τα 15Μ ενώ σε μερικά σημεία στενεύει τόσο που φαίνονται οι πλευρές του ενωμένες. Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα, ο δίκταμος, τα άγρια πουλιά που φωλιάζουν εκεί, καθιστούν τη διαδρομή μέσα στο φαράγγι συγκλονιστική. Η ανάδειξη και η προβολή του, αποτελεί στόχο του τοπικού Διαμερίσματος του Δήμου Ιεραπέτρας, αλλά και των κατοίκων του Χωριού, που πορεύονται με αισιοδοξία και προοπτική στο μέλλον για την ανάπτυξη του τόπου τους.