Πήλιο

Πρόκειται για συγκρότημα με 2 κτήρια και κοινή αυλή: Το παραδοσιακό υδροκίνητο ελαιοτριβείο «Χατζηγιάννη» και η παρακείμενη οικία «Χατζηγιάννη», όπου από το καλοκαίρι του 2012 λειτουργεί το Εκθετήριο Αγροτικής Οικονομίας Κατηχωρίου.

Περνώντας το κατώφλι του σπιτιού, μετά από μια σύντομη αναφορά στην ιστορία και την οικοτεχνία του Κατηχωρίου, η έκθεση είναι αφιερωμένη σε δύο ακόμη και σήμερα βασικά προϊόντα της τοπικής οικονομίας: του κρασιού και του τσίπουρου. Αλέτρια, γεωργικά εργαλεία, άμβυκες, νταμιτζάνες, αρκάδες, φιάλες & μετρητές γράδων συνθέτουν την εικόνα μιας μακραίωνης παράδοσης στην παραγωγή δυνατού κρασιού και γυαλιστερού τσίπουρου.

Το ελαιοτριβείο αποκαλύπτει στον επισκέπτη τα “μυστικά” της ελιάς και τον μυεί στην παραδοσιακή χρονοβόρα διαδικασία παραγωγής του λαδιού. Καθώς τα μηχανήματά του βρίσκονται σε άριστη κατάσταση, ο χώρος είναι «ζωντανός» για τη δημιουργία δραστηριοτήτων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέματα γύρω από την ελιά και το λάδι.

Η Πορταριά, η οποία βρίσκεται στο όρος Πήλιο, είναι ένα από τα ομορφότερα και πιο παραδοσιακά χωριά της Κεντρικής Ελλάδας. Το υπέροχο φυσικό τοπίο της, οι δροσερές πηγές, τα παραδοσιακά αρχοντικά και τα γραφικά καλντερίμια της, καθιστούν την Πορταριά μια από τις λίγες περιοχές, στην καρδιά της Ελλάδας, όπου ο επισκέπτης μπορεί να βρει γαλήνη και ηρεμία. 

Η Πορταριά προσφέρεται για διακοπές όλο το χρόνο. Μόλις 13 χλμ. από τοΒόλο και σε υψόμετρο 650μ. στο όρος Πήλιο, η Πορταριά αποτελεί αφετηρία για όσους θέλουν να εξερευνήσουν τις ορεινές ομορφιέςαυτής της περιοχής τηςΕλλάδας.
Το Πήλιο φημίζεται για τις υπέροχες παραλίες του και τις καταγάλανες θάλασσες, ιδανικές για τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Το χειμώνα επίσης, ο αγαπημένος προορισμός των επισκεπτών είναι τοχιονοδρομικό κέντρο στις Αγριόλευκες, που βρίσκεται λίγο έξω από την Πορταριά.

Στεγάζεται στην «οικία Παπαθεολόγου», που κτίστηκε το β΄ μισό του 19ου αιώνα και βρίσκεται ακριβώς κάτω από την κεντρική πλατεία Σταγιατών.

Το κτήριο επισκευάστηκε με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως χώρος διάσωσης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού. Λειτουργεί από το καλοκαίρι του 2012.

Οι συλλογές του περιλαμβάνουν εργαλεία παρασκευής λουκάνικου, δωρεά της οικογένειας Στράκα, όπως επίσης παλιές φωτογραφίες του χωριού, έπιπλα και αντικείμενα του φωτογράφου Δημήτρη Λέτσιου, καθώς κι ενημερωτικό υλικό για σύγχρονες δράσεις των κατοίκων.

Το καλοκαίρι με πρωτοβουλία των κατοίκων διοργανώνονται στην αυλή πολιτιστικές δράσεις.

Ο φούρνος του Βελέντζα στην Άλλη Μεριά του Δήμου Πορταριάς κτίστηκε το 1897, σύμφωνα με τη χρονολογία που είναι χαραγμένη σε μια πλάκα της γρυπίδας μαζί με τα αρχικά Κ.Α.Β., ενδεχομένως του ιδιοκτήτη. Το κτίριο από το 1897 έως το τέλος της δεκαετίας του 1970 λειτουργούσε συγχρόνως ως φούρνος, μπακάλικο και κρασοπωλείο. Το 1910, σύμφωνα με επιγραφή, διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες από το μεγάλο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Για το λόγο αυτό ήταν από τα πρώτα κτίρια που χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα μνημεία στην περιοχή της Θεσσαλίας, με τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης το 1965 (ΦΕΚ 714/β/29-10-65). Το 1987 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου και συντήρησης των τοιχογραφιών, κατά τις οποίες αποκαλύφθηκε και η αρχική επιγραφή του φούρνου με τίτλο "ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟΝ Η ΙΩΛΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΕΛΕΝΤΖΑ", κατά πάσα πιθανότητα επίσης έργο του Θεόφιλου. Σήμερα το κτίριο παραμένει κλειστό.

Πρόκειται για κτίριο ισόγειο, λιθόκτιστο, με ορθογωνική κάτοψη. Αποτελείται από μια ενιαία αίθουσα, στα δυτικά της οποίας υπάρχει η εγκατάσταση του φούρνου. Είναι διακοσμημένο με εννέα ενεπίγραφες τοιχογραφίες, μία στην πρόσοψη και οκτώ στο εσωτερικό του, οι οποίες διατηρούνται σε άριστη κατάσταση. Οι τοιχογραφίες πλαισιώνονται με μαύρο περίγραμμα και κατανέμονται συμμετρικά στο χώρο, ξεκινώντας από τη μέση περίπου του τοίχου προς τα επάνω. Εκτός από τις τοιχογραφίες δεν υπάρχει κανένα άλλο διακοσμητικό στοιχείο.

Η διάταξη των έργων στο φούρνο του Βελέντζα δεν ακολουθεί κάποια συγκεκριμένη σειρά, καθώς διάφορες ηρωικές μορφές από την ιστορία και την παράδοση παρατάσσονται η μια δίπλα στην άλλη. Στην τοιχογραφία της πρόσοψης υπάρχει η επιγραφή "Η ΕΛΛΑΣ αναγγενηθείσα και (?) ο Φεραίος" και στις υπόλοιπες οκτώ οι εξής επιγραφές: "Η Ηρωίς ΕΛένη κατά το 1821", "Ο Νέος Ηρακλής Παναής Κουταλιανός το 1884", "Ερωτόκριτος και Αρετούσα", "ο μέγας λήσταρχος της Ανατολής Μεμέτης εφές Τσακιτζής", "Η Αρετούσα θέτει τον στέ(?)νον της νίκης επί της κεφαλής του Ερωτοκρίτου", "Ο Σαμψών δια της ανδρείας του θανατώνει λέοντα", "ο Ήρως Μάρκος Βότσαρης το 1823", "ο Αθάνατος Κώστας Γαρέφης". Οι μορφές είναι χρακτηριστικές της τέχνης του Θεόφιλου, σχεδόν επίπεδες, μετωπικές ή κατά τρία τέταρτα, με καθαρά περιγράμματα, εκφραστικά μάτια και ζωηρά χρώματα.

Ο φούρνος του Βελέντζα πρέπει να είναι - αν όχι ο πρώτος - από τους πρώτους επαγγελματικούς χώρους στην περιοχή Πηλίου - Βόλου που φιλοτέχνησε ο Θεόφιλος με τις εικόνες του. Ο λαϊκός ζωγράφος είναι αυτός που επιχειρεί για πρώτη φορά στο Πήλιο τη διακόσμηση κάθε λογής επαγγελματικών χώρων. Στόλισε με τη ζωγραφική του τους τοίχους αυτού του μικρού μαγαζιού για ένα πιάτο φαγητό και λίγη φιλοξενία, όπως έκανε εξάλλου και σε πολλά άλλα μαγαζιά που σήμερα δε σώζονται. Ένας μικρός επαγγελματικός χώρος που "φιλοξενεί" τους ήρωες του Θεόφιλου, αποτελεί χαρακτηριστικό μνημείο όχι μόνο της ιδιαίτερης τέχνης και ιδιοσυγκρασίας του λαϊκού ζωγράφου, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής.

http://odysseus.culture.gr/

Η οικία Κοντού στην Ανακασιά είναι από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της περιοχής, καθώς είναι το μοναδικό στο Πήλιο σωζόμενο αρχοντικό με ολοκληρωμένο ζωγραφικό πρόγραμμα. Η ζωγραφική διακόσμηση του σπιτιού άρχισε από τον ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ το 1912 και χωρίζεται σε δύο ζώνες.Στην κάτω ζώνη ζωγράφισε διάφορα διακοσμητικά θέματα, όπως μια μεγάλη ποικιλία από γλάστρες με λουλούδια και πουλιά, συντριβάνια, αγρίμια και σκηνές κυνηγιού. Ακολουθεί η επάνω ζώνη στην οποία βρίσκονται 14 μεγάλοι πίνακες με θέματα παρμένα από την Ελληνική Επανάσταση. Στο στενό μέρος της σάλας ζωγράφισε τέσσερις Θεούς του Ολύμπου και στον τυφλό τοίχο του ορόφου μια μεγάλη τοπιογραφία με θέμα την Ανακασιά και στο βάθος τη Μακρινίτσα και την Πορταριά.

Xτίστηκε περί το 1895 και βρίσκεται στον Άγιο Ονούφριο, πολύ κοντά στην κεντρική πλατεία. Είναι από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα του νεοκλασικισμού στο Πήλιο και για το λόγο αυτό κηρύχθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Φιλοξενεί τεκμήρια, που σχετίζονται με τη φυσιογνωμία του κτηρίου κατά την εποχή ακμής του, δηλαδή έπιπλα, αντικείμενα, έργα τέχνης, φωτογραφίες και άλλο υλικό με αναφορά στα αστικά σπίτια εύπορων οικογενειών του Βόλου και του Πηλίου από το τέλος του 19ου αιώνα έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου.

Το πετρόχτιστο ημιυπόγειο στεγάζει εργαστήρια και δράσεις δημιουργικής απασχόλησης. Στην αυλή το καλοκαίρι πραγματοποιούνται εκδηλώσεις και προβολές.

Στεγάζεται στο διώροφο Αρχοντικό Ζούλια, το οποίο χτίστηκε το 1864, και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα των «αιγυπτιώτικων» αρχοντικών του Πηλίου. Οι συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνουν αρχειακό υλικό του Δήμου Ορμινίου (μετέπειτα Κοινότητας Πορταριάς), σπάνια βιβλία και άλλα τεκμήρια της εκπαιδευτικής ιστορίας του τόπου, ό,τι διασώθηκε από το πολυτελές ξενοδοχείο των αρχών του 20ου αιώνα «Μέγα Θεοξένια», φωτογραφίες, έγγραφα και άλλα αντικείμενα για την παρουσία των Πορταριτών στην Αίγυπτο στις αρχές του 20ου αιώνα.

Επίσης παρουσιάζεται η ιδιωτική και κοινωνική ζωή των Πορταριτών όπως διαφαίνεται μέσα από φωτογραφίες, ενδύματα, οικιακά σκεύη, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς και χειροποίητα κεντήματα (κυρίως δαντέλες), περίτεχνα έργα γυναικών του χωριού.

Το μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας του Πηλίου στεγάζεται στο αρχοντικό Τοπάλη, που χτίστηκε το 1844 και βρίσκεται στον κεντρικό τομέα της Μακρινίτσας λίγο κάτω από την πλατεία. Πρόκειται για ένα τριώροφο αρχοντικό, αντιπροσωπευτικό δείγμα της κλασικής πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής.Ως μουσείο λειτουργεί από το 1994 και σήμερα η λαογραφική συλλογή του περιλαμβάνει ένα πλήθος εκθεμάτων που ξεπερνούν τα 1500. Μεταξύ τους μια σειρά τοιχογραφιών λαϊκής ζωγραφικής από αρχοντικά του Πηλίου του 18 και 19ου αιώνα, πλούσια συλλογή φωτογραφιών, ξύλινα και κεραμικά σκεύη οικιακής χρήσης, παραδοσιακές φορεσιές του τόπου, κιλίμια και υφαντά, χαλκογραφίες, μικροαντικείμενα λαϊκής τέχνης και σημαντικά ιστορικά κειμήλια, όπως το λάβαρο της Επανάστασης του 1878.

18 Δεκεμβρίου 1943: οι Γερμανοί εκτελούν 115 άνδρες στη Δράκεια σε αντίποινα για επίθεση ανταρτών σε ομάδα γερμανών μοτοσικλετιστών. Έκτοτε η ζωή στο χωριό αλλάζει ριζικά. Οι κάτοικοι βασανίζονται από τον πόνο της απώλειας και από αμείλικτα ερωτήματα: Γιατί συνέβη το κακό σε αυτούς που δεν έφταιγαν; Θα μπορούσαν να γλυτώσουν;

Ο Χώρος Μνήμης εγκαινιάστηκε το 2013, στην 70ή επέτειο της εκτέλεσης.

Δημιουργήθηκε ακριβώς στον τόπο του μαρτυρίου (κάτω πλατεία Δράκειας) κι, εκτός από ελάχιστη ένδειξη τιμής στο χωριό και τους κατοίκους του, επιχειρεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα. Περιλαμβάνει το «πορτρέτο της Δράκειας», το «χρονικό της εκτέλεσης», τους «κύβους» με τις πολλαπλές ιστορικές εκδοχές και το «διαδραστικό τραπέζι», που ενσωματώνει το σύνολο του τεκμηριωτικού υλικού της έκθεσης.