Χαμέζι

Το Παρασπόρι βρίσκεται στο δρόμο Πισκοκέφαλο - Αχλάδια - Παρασπόρι, σε απόσταση 12 χλμ. από τη Σητεία και σε υψόμετρο 350 μέτρων. Είναι παλιό και ιστορικό χωριό καθώς μαρτυρεί και ο τάφος της μεγάλης οικογένειας των Κορνάρων που βρίσκεται στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού. Εδώ έγινε μια από τις σημαντικές ενέργειες της επανάστασης του 1821 κατά την οποία οι επαναστάτες πολιόρκησαν τους Οθωμανούς και τους ανάγκασαν να παραδοθούν. Δοιηκητικά ανοίκει στον Δήμο Σητείας του νομού Λασιθίου και έχει 70 κατοίκους (απογραφή 2011). Στο χωριό υπάρχει αγροτικό ιατρείο, παραδοσιακό καφενείο, αίθουσα εκδηλώσεων - βιβλιοθήκη (το ανακαινισμένο παλαιό δημοτικό σχολείο), η ιδιαίτερου φυσικού κάλους τοποθεσία "Κάτω Βρύση" με παραδοσιακή κρήνη μεγάλα πλατάνια και τρεχούμενα νερά και ιστορικές εκκλησίες. Στην περιοχή μας υπάρχει και η Παναγία της Ρίζας η Γαλακτοκτισμένη, που πήρε το όνομα της από τον τρόπο κτισίματος, αφού οι πιστοί χρησιμοποίησαν αντί για νερό που δεν υπήρχε στην περιοχή και δεν επέτρεψαν οι Τούρκοι να μεταφερθεί από αλλού, γάλα από τα ζώα για να κάνουν την λάσπη και έτσι η εκκλησία ονομάστηκε Γαλακτοκτισμένη. Από παλιά, κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο συρρέουν πιστοί από τα γύρω χωριά και όλη την επαρχία Σητείας για να προσκυνήσουν. Στο παρελθόν μετά το τέλος της λειτουργίας στις 15 Αυγούστου, οι πιστοί πήγαιναν σε μια πολύ κοντινή τοποθεσία που είχε καρυδιές (στις καρές) και έστηναν γλέντι. Οργανοπαίκτες από τα γύρω χωριά και πλήθος πιστών που κρατούσαν διάφορα μεζεδάκια γλεντούσαν μέχρι που «έπεφτε» ο ήλιος. Σήμερα το γλέντι έχει «μεταφερθεί» στο Παρασπόρι στην τοποθεσία «Κάτω Βρύση», όπου μετά την λειτουργία ανήμερα της Παναγίας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος αναβιώνει το παραδοσιακό πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Άλλα αξιοθέατα του χωριού είναι οι εκκλησίες Άγιος Γεώργιος (πολιούχος του χωριού), Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (με εξαιρετική θέα προς την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Σητείας), Αγίου Αλεξάνδρου (ο πιο πρόσφατα κτισμένος ναός του χωριού), του Αφέντη Χριστού (πρόκειται για παλιό κατεστραμμένο Ναό από τον οποίο σώζονται μέρη της λιθόκτιστης τοιχοποιίας, επίσης με εξαιρετική θέα προς την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Σητείας), το παλιό Δημοτικό Σχολείο που έχει ανακαινισθεί πρόσφατα και λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο (βιβλιοθήκη και χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων), η περιπατητική διαδρομή Αγκαθιάς Χαμεζίου - Ρίζα - Παρασπόρι - Σκοπή και στην ευρύτερη περιοχή του χωριού ο Θολωτός τάφος στα Αχλάδια, η παραδοσιακή κρήνη στο Σκορδύλο, η Μονή Παναγία της Ρίζας η Γαλακτοκτισμένη και το φρούριο Monte Forte κοντά στα Κρυά. Το χωριό ανήκει διοικητικά στον Δήμο Σητείας του Νομού Λασιθίου και έχει 70 κατοίκους (απογραφή 2011).

http://www.paraspori.gr/

Βρίσκεται στα βορειοανατολικά όρια του χωριού. Πρόκειται για παλιά εκκλησία πιθανόν από την εποχή της ενετοκρατίας που καταστράφηκε από τους Οθωμανούς και ξανακτίστηκε πριν την ανταλαγή πληθυσμών Μικρασιατών - Μουλσουμάνων. Στο προαύλιο της εκκλησίας όπου είναι το νεκροταφείο του χωριού, βρίσκεται ο τάφος της οικογένειας των Κορνάρων.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΑΜΕΖΙΟΥ ΣΗΤΕΙΑΣ

Πρόκειται για παλιό κατεστραμμένο Ναό από τον οποίο σώζονται μέρη της λοιθόκτηστης τοιχοποιίας. Στις προθέσεις του συλλόγου είναι η αναπαλαίωση του ιστορικού αυτού Ναού.

Είναι του γνωστού οθωμανικού τύπου με το τόξο αφού στο Παρασπόρι κατοικούσαν αποκλειστικά οθωμανοί (το 1834, 15 οικογένειες και το 1881, 48 οικογένειες με 224 άτομα). Πάντως στην απογραφή του 1671 δεν αναφέρεται, ίσως γιατί και τότε κατοικείτο μόνο από Τούρκους και η απογραφή αυτή απογράφει μόνο χριστιανικές οικογένειες που πλήρωναν τον κεφαλικό φόρο (τζιτζιγιέ= ciziye).  Αποτελείται από ένα δωμάτιο- δεξαμενή του οποίου το πίσω τμήμα εισέρχεται στο διαμορφωμένο πρανές και έτσι δεν είναι περίοπτο. Το ύψος της πρόσοψης που είναι κτισμένη από πωρόλιθο φθάνει το 1,65 μ. ως τις γούρνες, και το πλάτος της, το 1,94 μ. Το ύψος του τυμπάνου του τόξου είναι 1,28 μ., όσο και το πλάτος του. Το ελαφρά προεξέχον τόξο στηρίζεται σε παραστάδες με επίκρανα, ύψους 0,58 μ. Στο επάνω μέρος του τυμπάνου υπάρχει θυρίδα 0,20 Χ 0,25 μ. και βάθους 0,22 μ. στο εσωτερικό της οποίας υπάρχει πωρόλιθος με παράσταση εξάκτινου αστεροειδούς κοσμήματος εγγεγραμμένου σε εξάγωνο και όλο αυτό σε κύκλο. Ο σημερινός κρουνός αναμφισβήτητα είναι νεότερος αφού κάτω από αυτόν διακρίνονται οι κλεισμένες σήμερα θέσεις των παλαιών. Κάτω από τον κρουνό υπάρχουν δύο γούρνες χαμηλού ύψους (0,25 μ.). Την πρόσοψη στέφει κορνίζα. Η κρήνη ανακαινίσθηκε καλαίσθητα το 2010 με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Σύλλογου και δαπάνη του Δήμου Σητείας.

Ο χώρος της ¨Κάτω Βρύσης" ανακαινίσθηκε ριζικά το 2012 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο με διαμόρφωση επιπέδων, σκαλοπατιών, πέτρινων πεζουλιών στα πρανή και τοποθέτηθηση φώτων και ξύλινων τραπεζοκαθισμάτων, αναδεικνύοντας τον καλαίσθητα και πλέον αποτελεί χώρο αναψυχής αλλά και "τόπο" πραγματοποίησης του ημερήσιου παραδοσιακού πανηγυριού ανήμερα της Παναγίας στις 15 Αυγούστου.

ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΩ ΒΡΥΣΗ

Όποιος περνά και δε σταθεί να κατεβεί στη βρύση,

μόλις περάσει τη στροφή θα το μετανοήσει.

Γιατί εάν τα πόδια του κι’ αθρώσεις του πονούνε,

αν κατεβεί και πιεί νερό ευθύς θα γιατρευτούνε.

Κι’ αν έχει πέτρα στη χολή γίνεται θαύμα μέγα,

γιατί η πέτρα ξεκολλά και πέφτει ομπρός στη φλέγα.

Κι’ αν είσαι πετραμύγδαλο με σιδερένια υγεία,

κατέβα, κάτσε, πιές νερό να νιώσεις ευτυχία.

Όποιος κι αν την επισκεφτεί δε θα το μετανιώσει,

πίνει και παίρνει αγνό νερό χωρίς να το πληρώσει.

Στίχοι Γεωργίου Εμμ. Πετρουλάκη

Από τον Ιούλιο του 2010 έως τον Δεκέμβριο του 2013 ανακαινίσθηκε το παλιό Δημοτικό Σχολείο (άνωθεν του κεντρικού επαρχιακού δρόμου) και μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο του χωριού. Δημιουργήθηκαν κουζίνα, αίθουσα εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη (με 750 τίτλους βιβλίων, περιοδικών, CD και DVD) και σε ένα σημείο της παλιάς αίθουσας διδασκαλίας έγινε αναπαράσταση του παλιού σχολείου με τον πίνακα, το γραφείο του δασκάλου, τα θρανία και τους χάρτες. Το δημοτικό σχολείο αρχικά στεγαζόταν εντός του οικισμού (σημερινό αγροτικό ιατρείο) και ιδρύθηκε με το ΦΕΚ 180/25-9-1921.