Φαράγγι Αγίων Αποστόλων

Το Οροπέδιο της Λαπάθου βρίσκεται περίπου 36 χλμ δυτικά της Ιεράπετρας, κοντά στην Πάνω Σύμη,και ανήκει στην Ρίζα.Είναι ένα μικρό, αλλά πολύ όμορφο οροπέδιο με φόντο την άγρια ομορφιά των Λασιθιώτικων Βουνών και τις καταπράσινες πλαγιές του Σελάκανου. Η βλάστηση είναι αραιή μέσα στο Οροπέδιο και το έδαφος σε πολλά σημεία πετρώδες και χρησιμοποιείται από τους κτηνοτρόφους της περιοχής ως βοσκότοπος. Σε ένα σημείο του οροπεδίου υπάρχουν αρκετά πέτρινα παγκάκια και τραπέζια,\ενώ εδώ υπάρχει και το όμορφο ξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων.Από εδώ ξεκινάει ένα από τα πιο δύσβατα φαράγγια του Λασιθίου, το φαράγγι των Αγίων Αποστόλων,ενώ στο μικρό αυτό οροπέδιο μπορεί να πάει κάποιος μέσω χωματόδρομου από την Κάτω Σύμη .

Το οροπέδιο του Λαπάθου βρίσκεται σε μία από τις ομορφότερες περιοχές της Κρήτης στα νότια σύνορα των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου με την Κάτω Σύμη να ανήκει στο Ηράκλειο και την Πάνω Σύμη στο Λασίθι, και βρίσκονται στην αγκαλιά του πιο πυκνού και σημαντικού πευκοδάσους της Κρήτης μαζί με το γειτονικό Σελάκανο και τις Μάλλες. Όλη η περιοχή είναι γεμάτη από πηγές νερού που αναβλύζει από τις πλαγιές της Δίκτης δημιουργώντας μια καταπράσινη ρεματιά που στολίζει την περιοχή. Εδώ συναντάμε τις εκκλησίες της Παναγίας της Γαλατοκτισμένης και Νηστικοκτισμένης και του Αγίου Γεωργίου. Η πρώτη ονομάστηκε έτσι επειδή κατά την παράδοση ο ναός χτίστηκε από λάσπη και γάλα αντί για νερό με νηστικούς μάστορες σε όλη τη διάρκεια κατασκευής της. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται ένα χλμ. περίπου έξω από το χωριό, στον ακατοίκητο σήμερα οικισμό της Απάνω Σύμης, σε υψόμετρο 940 μ. και έχει τοιχογραφίες του Εμμανουήλ Φωκά από τα μέσα του 15ου αιώνα. Επίσης στην περιοχή συναντάμε και πολλά σπήλαια, που έκριβαν τους αντάρτες την περίοδο του πολέμου με σπουδαιότερα τα Ζυμπραγά Σπηλιάρια, τον Κισσόσπηλιο, το σπήλαιο Λέρη, τον σπήλιο του Μπουμπούλη, τον σπήλιο Ριζά και τον σπήλιο Χάλαβρα.

Μικρό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 540 μ. στις νότιες παρυφές του όρους Δίκτη, της επαρχίας Ιεράπετρας – Βιάννου. Τα επιβλητικά βουνά πάνω από το χωριό,
ο νότιος ορίζοντας στους ελαιόφυτους λόφους και στα κάτω χωριά, το δροσερό κλίμα σου δημιουργούν σωματική και πνευματική ευεξία σ αυτό το μπαλκόνι της Κρητικής φύσης.
Πέντε οικισμοί, οι δύο ακατοίκητοι σήμερα, αποτελούσαν την κοινότητα της Ρίζας, το σημερινό τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Ιεράπετρας.
Ανάμεσα στα αξιοθέατα είναι η Σφακούρα ανατολικά με την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, το ηρώο των εκτελεσθέντων στην κατοχή, και τα ερείπια του “Κούλε της Ρίζας”. Εδώ υψώθηκε η Ελληνική σημαία από τους αντάρτες του Καπετάν Μπαντουβά. Εδώ εκδηλώθηκε η θηριωδία των κατακτητών που μαρτυρούν τα κρανία των νεομαρτύρων με τις χαριστικές βολές όπως στα Καλάβρυτα.
Άλλος συνοικισμός είναι η Ζούρβα ή Ρίζα όπως μετονομάστηκε και δυτικά ο συνοικισμός του “Καημένου”.
Εγκαταλειμμένοι οικισμοί είναι τα Τσικαλουδιανά στην είσοδο του χωριού, από τους Τσουκαλουδάκηδες που κατοικούσαν εκεί και τα Πανακιανά λίγο κάτω από το χωριό από τους Πανακάκηδες ή Πανακομιχελάκηδες Παλιό μεσαιωνικό χωριό η Ρίζα, φυσικό οχυρό, με ιστορία πολιτισμό θρύλους και παραδόσεις. Ο συνοικισμός “Καημένος” πήρε το όνομα του πρώτου του οικιστή που οι πειρατές έκαιγαν το πανδοχείο του. Ο θρύλος του Σαραντάπηχου που κατοικούσε δίπλα στη Ρίζα, δυτικά, στο φαράγγι του Λάπαθου και ο θησαυρός του όπως και το μνήμα του δίπλα στο δρόμο, όπως και άλλες παραδόσεις είναι έντονες στην μνήμη των Ριζωτών.
Σπουδαίες είναι οι παλιές εκκλησίες της Ρίζας με εξαιρετικό ενδιαφέρον και της Πάνω Σύμης που ενοριακά ανήκει επίσης στη Ρίζα.
Ηρωικό, μαρτυρικό χωριό κάηκε πολλές φορές από την εποχή της Ενετοκρατίας.
Άντρο ανταρτών λόγω γειτονίας με τα απότομα Λασιθιώτικα βουνά. Το 1881 απογράφονται 174 κάτοικοι, το 1920 217 και το 2001 είχε 40 κατοίκους. 
Το χωριό Ρίζα σήμερα κατοικείται από συνταξιούχους, λίγους κτηνοτρόφους και μελισσοκόμους και απόδημους της Ριζιώτικης παροικίας, της Αθήνας. Μικρό αλλά ζωντανό χωριό με ευρύχωρη πλατεία, ταβέρνα – καφενείο έργα του συλλόγου της Ρίζας, Εδώ συναθροίζονται από όλη την περιφέρεια οι Ριζιώτες καθημερινά πίνοντας ρακή, εκδηλώνοντας την αγάπη τους στο χωριό τους.
Η Ρίζα είναι το χωριό του Καλλιτέχνη της Παραδοσιακής Κρητικής μουσικής Μανώλη Αλεξάκη.
Στον πηγαιμό για τα αξιοθέατα της Ρίζας στις απείρου φυσικού κάλλους διαδρομές, προς το οροπέδιο του Λάπαθου, η θέα του Λυβικού και των γύρω περιοχών από τα παρατηρητήρια που έφτιαξε ο σύλλογος της Ρίζας συγκλονίζουν.
Πεύκοι, πρίνοι, κυπαρίσσια, το μικρό οροπέδιο με το παλιό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, οι γκρεμοί, τα βάραθρα, το φαράγγι προσφέρουν μοναδική περιηγητική εμπειρία.