Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος

Ο "Χριστός της Ιερουσαλήμ" είναι μία τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, που βρίσκεται στην περιοχή Λιμνιώτισσα, σε απόσταση 200 μ. δυτικά της Χώρας Καλύμνου, δίπλα στην ασφαλτοστρωμένη οδό που οδηγεί από τη Χώρα προς τον Πάνορμο.

Στην ευρύτερη περιοχή όπου περιλαμβάνεται και η παλαιοχριστιανική βασιλική του Χριστού της Ιερουσαλήμ απλωνόταν κατά τους προχριστιανικούς χρόνους το τέμενος του Δηλίου Απόλλωνος, του προστάτη και πολιούχου θεού της Καλύμνου. Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες ο χώρος αποτελούσε το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της αρχαίας Καλύμνου. Εδώ υπήρχαν οι ναοί του Απόλλωνα και του Ασκληπιού, Θέατρο, Γυμνάσιο, Βουλευτήριο. Η επικράτηση του χριστιανισμού μετά από τους διωγμούς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων επέφερε το κλείσιμο και την καταστροφή του Ιερού. Η βασιλική οικοδομήθηκε τον 5ο αι. μ.Χ., καταστράφηκε πιθανότατα στα μέσα του 6ου αι. από σεισμό και επισκευάστηκε στη συνέχεια, ενώ 40 μ. νοτιοανατολικά της οικοδομείται μία ακόμη βασιλική, η Αγία Σοφία. Τον 7ο αι. εγκαταλείπεται λόγω των αραβικών επιδρομών.

Από τη βασιλική του Χριστού της Ιερουσαλήμ έχει αποκαλυφθεί μόνο το ανατολικό τμήμα από τις ανασκαφές του Άγγλου Ch. Newton και του Ιταλού M. Serge το 1937. Σε καλή κατάσταση διατηρείται η αψίδα του ιερού βήματος σε ολόκληρο το ύψος της. Ως οικοδομικό υλικό έχουν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά μέλη και ενεπίγραφοι δόμοι από οικοδομήματα του αρχαίου ιερού του Δηλίου Απόλλωνα που προϋπήρχε στον ίδιο χώρο. Το κεντρικό κλίτος είναι στρωμένο με μεγάλες μαρμάρινες πλάκες, ενώ το νότιο καλύπτεται με ψηφιδωτή σύνθεση που περιλαμβάνει ζώα μέσα σε φυσικό περιβάλλον.

Συντάκτης
Μιχαήλ Κουτελλάς, αρχαιολόγος

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5033

Πέρα Κάστρο ή Κάστρο της Χρυσοχεριάς
Στο μέσο της διαδρομής μεταξύ Χώρας και Πόθιας βρίσκεται το Πέρα Κάστρο ή Κάστρο της Χρυσοχεριάς, το οποίο αποτελεί από τα γνωστότερα αξιοθέατα του νησιού. Κτισμένο σε στρατηγικό σημείο, πάνω σε φυσικό ύψωμα, παρείχε τη δυνατότητα στους Καλύμνιους να εποπτεύουν εύκολα τη Χώρα και την Πόθια.

Στα χρόνια της Ιπποτοκρατίας, εξαιτίας των κλιμακούμενων τουρκικών επιθέσεων στα νησιά, οι Καλύμνιοι υποχρεώθηκαν να κατασκευάσουν ένα νέο κάστρο το οποίο θα χρησιμοποιούνταν ως κατοικία για τον τότε διοικητή της Καλύμνου, Κω, Λέρου και Νισύρου.

Στο εσωτερικό του κάστρου τα λίγα οικοδομήματα διατηρούνται σε καλή κατάσταση: Μία ορυκτή και κτιστή αποθήκη τροφών, δύο εκκλησάκια, το νεότερο του Αγίου Γεωργίου και το παλαιότερο της Παναγίας.

Το Κάστρο εγκαταλείφθηκε οριστικά στα τέλη του 15ου αι., επειδή λόγω του μικρού μεγέθους του δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των Καλύμνιων που αναζητούσαν προστασία από τις αδιάκοπες επιδρομές των Τούρκων. Εξάλλου, το Μεγάλο Κάστρο της Χώρας που παραδόθηκε στα 1495 κάλυψε τις ανάγκες αυτές, καθιστώντας άχρηστο πλέον το Κάστρο της Χρυσοχεριάς.

Κοντά στο Κάστρο βρίσκονται οι τρεις πετρόκτιστοι ανεμόμυλοι, το "σήμα κατατεθέν" της Καλύμνου. Καθώς είναι κτισμένοι σε ύψωμα, οι ανεμόμυλοι είναι ορατοί και από το λιμάνι της Πόθιας.

Η Χώρα ή Χωριό βρίσκεται 3 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Πόθιας, αν και πλέον τα δύο χωριά έχουν πρακτικά ενωθεί και το ένα αποτελεί προέκταση του άλλου.

Η Χώρα υπήρξε για πολλούς αιώνες η πρωτεύουσα της Καλύμνου και κτίστηκε σκόπιμα μακριά από τη θάλασσα, προς αποφυγή των πειρατών που λυμαίνονταν τότε τη Μεσόγειο.
Όπως είναι αναμενόμενο, γύρω από τη Χώρα βρίσκονται ορισμένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Καλύμνου, όπως το Κάστρο της Χώρας και το Πέρα Κάστρο ή Κάστρο της Χρυσοχεριάς όπως λέγεται εναλλακτικά.

Στη Χώρα θα βρείτε επίσης αρκετούς ναούς, χτισμένους σε όμορφες και στρατηγικής σημασίας θέσεις. Αξίζει να επισκεφτείτε την πρώτη μητρόπολη της Καλύμνου, την εκκλησία της Παναγιάς της Χαριτωμένης και να θαυμάσετε το περίφημο επιχρυσωμένο τέμπλο της.

Ενδιαφέρουσες από αρχιτεκτονικής και ιστορικής άποψης είναι οι εκκλησίες του Χριστού της Ιερουσαλήμ και της Αγίας Σοφίας (ή Ευαγγελίστριας), που οικοδομήθηκαν με υλικά απο τα ερείπια του αρχαίου ναού του Δηλίου Απόλλωνα.

Το Μεγάλο Κάστρο της Χώρας Καλύμνου αποτελεί πολύ ενδιαφέρον μνημειακό σύνολο, μια χαρακτηριστική μεσαιωνική «Καστροπολιτεία». Μπορεί να αποτελέσει έναν ενδιαφέροντα χώρο περιπάτου και αναψυχής αλλά και διδακτικής εμπειρίας

Το σωζόμενο σήμερα Κάστρο προέρχεται από την περίοδο της ιπποτοκρατίας (1308-1523). Η ανάβαση σε αυτό γίνεται από 230 χτιστά σκαλοπάτια που έχουν κατασκευαστεί το 1984. Τα σκαλοπάτια ξεκινούν από τον οικισμό της Χώρας και καταλήγουν στην πύλη της νοτιανατολικής πλευράς του Κάστρου. Στο εσωτερικό του Κάστρου βρίσκεται ο οικισμός, του οποίου τα σπίτια διατηρούνται καλύτερα στο βόρειο τμήμα του, ενώ στο νότιο και χαμηλότερο υψομετρικά τμήμα του τα κτίσματα λεηλατήθηκαν ως θεμέλια προκειμένου να χτιστούν τα σπίτια του νέου οικισμού. Μέσα στον οικισμό σώζονται και δέκα μικρές εκκλησίες. Στην ανέγερση μερικών χρησιμοποιήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη από προχριστιανικά και παλαιοχριστιανικά οικοδομήματα. Επτά από αυτές έχουν τοιχογραφίες Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής εποχής.

Ο Δάμος, δηλαδή ‘Δήμος’ στα δωρικά, ήταν ένας πλούσιος αρχαίος οικισμός που μεσουράνησε από τους Πρώιμους Ελληνιστικούς έως και τους Ύστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Τα αρχαία κτίσματα έχουν διατηρηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, και έτσι ξεχωρίζουν εύκολα τα ερείπια μεγάλου συγκροτήματος λουτρώνα, διάφορες οικίες και εργαστήρια, λαξευτά πηγάδια, ένας πλακόστρωτος κλιμακωτός δρόμος, λαξευτοί και θαλαμοειδείς τάφοι με πολύτιμα κτερίσματα και άλλα ευρήματα. Ο οικισμός βρίσκεται στα βόρεια του δρόμου Χώρα-Ελιές.

Ο ναός είναι ιωνικού ρυθμού και έχει κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από μάρμαρο. Οι κίονες του διασώζονται αλλά βρίσκονται πια στο ναό της Παναγίας της Κεχαριτωμένης στη Χώρα, ενώ διάφορες βάσεις και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του –ερειπωμένου πλέον- παλαιοχριστιανικού ναού Χριστός της Ιερουσαλήμ.

Ο Ναός Δηλίου Απόλλωνα, όπως και το Ιερό, καταστρέφεται την περίοδο 391-435 μ.Χ και στη θέση του αναγείρονται πρώτα ο ναός Χριστός της Ιερουσαλήμ και λίγο αργότερα η εκκλησία Αγία Σοφία (ή Ευαγγελίστρια), με υλικά που λήφθηκαν από τον αποδομημένο αρχαίο ναό.